Kort na elkaar verschenen dit jaar twee Afrikaanse hiphopplaten gemaakt door vrouwen die zijn voortgekomen uit de scene rondom het experimentele dance-collectief Nyege Nyege Tapes uit Kampala in Oeganda. Half april verscheen Yallah Beibe, de tweede plaat van de Keniaanse/Oegandese Yallah Gaudencia Mbidde alias MC Yallah. En begin september kwam de debuutplaat Viral Wreckage uit van Bisola Olugbenga uit Nigeria, die we beter kennen als Aunty Rayzor (vanwege haar messcherpe raps). Op beide platen komen we interessante namen tegen als de Frans-Berlijnse female dj Debmaster, de Japanse producer Scotch Rolex en producer Chrisman uit Congo. Welke van de twee platen de beste is? Ik heb een lichte voorkeur, maar ik wil niet kiezen. Dat doen jullie maar. Ik bespreek ze allebei. Dus eigenlijk is dit rijtje niet de 23 van 23, maar 24. Alleen dat bekt wat minder lekker.
Maar eerst gaan we terug naar 2021 voor een antwoord op de vraag: wat is de meest opwindende clubmuziek ter wereld? Is het de Braziliaanse baile funk of juist de elektronische afrobeat uit Nigeria en Oeganda van labels als Nyege Nyege of Hakuna Kulala? Beiden, zo bleek tijdens een hete dj-set op het In/Out-festival in Kampala. Daar stond baile-god Cris Fontedofunk uit São Paulo op het podium met Chrisman, Aunty Rayzor en MC Yallah. De dames gingen helemaal loos. In extase! Aan het eind kruipt Rayzor op handen en voeten over het podium terwijl Yallah maar blijft shaken en shaken. De handen gaan in de lucht en ze schreeuwen lachend: “Uganda!”, “Nigeria!” en “Brazil!”. De kruisbestuiving werkte als een tierelier.
Het is niet dat MC Yallah nieuw was in de scene. Zij maakt al hiphop sinds 1999, maar haar output is niet zo hoog. Na een paar singles bracht ze in 2019 haar debuutplaat Kubali uit, samen met Debmaster. Aunty Rayzor is van iets later. Zij bracht in 2020 haar eerste single uit: Kuku Corona. En dit jaar kwam zij dus met haar eerste album.
Als het gaat om talen, dan wint MC Yallah het bij de dames. Zij rapt niet in twee, maar in vier talen: moeiteloos wisselt ze Luganda en Engels met dialecten als Luo en Swahili. Per track test ze de cadans van haar tong voordat ze een taal kiest. Ze rapt snel en scherp, met gemak gaat ze over singeli beats van 300 bpm heen. Het maakt haar niet uit dat westerlingen haar wel of niet verstaan. MC Yallah: “It’s the impact that I leave on them.” Die maakte ze al op Kubali, maar op Yallah Beibe heeft ze haar muzikale spectrum nogal verbreed. Naast hiphop hoor je dancehall, trap, techno, maar ook noise, industrial, hardrock en er komt zelfs wat gothic voorbij. Alles klinkt rauw, maar qua geluid kent Yalla Beibe net zo’n breed palet. Dj Debmaster maakt haar tracks wat koud en glanzend, terwijl Chrisman juist heet en gruizig klinkt. Mijn voorkeur gaat uit naar de wat duistere kant van Debmaster. Een van de hoogtepunten op de plaat is No One Seems To Bother, dat lijkt opgenomen in een vunzige SM-kelder. We horen een beat van zweepslagen en Lord Spikeheart van de Keniaanse metalband Duma mag volop grunten. “The world is going under and no-one seems to bother”, zingt Yallah in het Engels verwijzend naar alle conflicten in de wereld (die in Gaza was nog niet eens begonnen) om daarna over te schakelen naar het Swahili: “Jirani yako pia amegeuka aduyi” (“je buurman is nu je grootste vijand”). Op andere nummers is het weer traditionele hiphop-borstklopperij, maar MC Yallah moet wel, zo zegt ze zelf. Niemand in het westen ziet haar staan, dus prijst ze zichzelf maar aan.
Aunty Rayzor is de 21e eeuwse belichaming van Roxanne Shanté’s Sharp As A Knife. Haar stijl wordt ergens mooi omschreven als ‘ratatat raps’. Ze doen ergens denken aan de wreedheid van Lil’ Kim gemengd met het theater van Nicki Minaj. Het album Viral Wreckage op het Hakuna Kulala-label heeft net zo’n breed palet als dat van MC Yallah, alleen zoekt Aunty Rayzor het in vriendelijker stijlen: Afrikaanse highlife, baile funk, dancehall. Die mixt ze lekker met trap, grime en drill. Debmaster en Scotch Rolex pakken weer uit, maar de Fontedofunk, de jonge Oegandese producer Ill Gee en de Keniaanse avant-pop futurist Kabeaushé mogen ook los.
Een nummer als Doko (met producer Slimcase) is bijna een traditioneel Afrikaanse folksong met spirituele chants. Op Bounce – toepasselijke titel – laat dj Fontodefunk de hele wereld stuiteren, terwijl Aunty al twerkend lijkt te rappen. Pure seks dit. Fall Back, met een jubelende gastrol voor de Congolese zanger Titi Bakorta, is juist weer een bevlogen ballad. Heel mooi. Ook bij Aunty gaan de scherpe randjes er een beetje af als ze tussen de lome gitaarriffs door zingt over hoe ze verliefd wordt. En dan is er nog Tobaya, een stonede r&b-track die een beetje waterig à la Kelela klinkt (die zien we later nog terugkomen in de 23 van 23).
Fijn is overigens – bij beide dames –dat de nummertjes bijna nergens de drie minuten overschrijden. Kort maar krachtig zijn zowel Yallah Beibe als Viral Wreckage. Nederlandse festivalgangers konden al twee keer genieten van MC Yallah. In 2022 stond ze op het festival Dekmantel en in 2023 was Le Guess Who aan de beurt. Aunty Rayzor komt volgend jaar. In juni 2024 staat zij op Rewire. Laten we hopen dat zowel MC Yallah als Aunty Rayzor heel productief blijven. Want ik denk dat we het beste nog niet hebben gezien.
–
–
–
–
Alle beste albums van 2023:
- ANOHNI and the Johnsons – My Back Was A Bridge For You To Cross
- Ruhail Qaisar – Fatima
- John Cale – MERCY
- Kelela – Raven
- Young Fathers – Heavy Heavy
- Gabriels – Angels & Queens
- JPEGMAFIA & Danny Brown – SCARING THE HOES
- PJ Harvey – I Inside The Old Year Dying
- Heinali – Kyiv Eternal
- Speaker Music – Techxodus
- MC Yallah vs. Aunty Rayzor
- Matthew Herbert & London Contemporary Orchestra – The Horse
- Deena Abdelwahed – Jbal Rrsas جبل الرصاص
- Aesop Rock – Integrated Tech Solutions
- It Dockumer Lokaeltsje – Trump Yn Makkum
- Durand Jones – Wait Till I Get Over
- Model/Actriz – Dogsbody
- Cleo Sol – Gold
- DJ K – PANICO NO SUBMUNDO
- Ambassade – The Fool
- Kara Jackson – Why Does The Earth Give Us People To Love?
- Tujiko Noriko – Crépuscule I & II
- Peter Gabriel – i/o