“Dinges oh Dinges
Dinges oh Dinges

Meneer Dinges weet niet wat swing is
Hij weet niet wat saxofoon voor een ding is
Omdat zijn radio kapot is
Wat voor de buren een genot is
Weet die Dinges niet wat swing of hot is”

Op 4 oktober 1943 werd Amsterdam door de Duitsers tot ‘Judenrein’ verklaard. Een paar dagen daarvoor waren de laatste Joden op transport gezet richting Kamp Westerbork. Daartussen zaten ook de 27-jarige Max Karnewasser en de 25-jarige Nol van Wesel. Ze waren bekend als een duo in de lichte muziek: Johnny & Jones. In 1938 brachten ze hun eerste singletje uit: Mijnheer Dinges Weet Niet Wat Swing Is.

Max (Johnny) en Nol (Jones) leerden elkaar kennen op de calculatieafdeling van De Bijenkorf en traden op personeelsfeestjes met The Bijko Rhythm Stompers. Max en Nol gingen samen verder en adverteerden in het Joodsch Weekblad: ‘Onze liedjes zijn zonnestraalen die U uit Uw zorgen halen’. Alles werd gebracht met een namaak Amewrikaans accent. Dat sloeg aan. Na Mijnheer Dinges speelden ze overal, tot de BBC aan toe. In 1938 waren ze betrokken bij de eerste experimentele televisie-uitzending van Philips en in 1939 stonden ze in de pauze van de voetbalinterland Nederland-België (die met 5-4 door de Belgen werd gewonnen).

Jodenster

Het ‘zoo populaire en vroolijke tweetal’ was vaak met het orkest The Ramblers te horen op de VARA-radio, totdat de bezetter in 1941 de publieke omroepen afschafte en ze werden vervangen door de Rijksradio. Bovendien moesten The Ramblers hun joodse leden ontslaan. Niet veel later kwam de verordening dat Joodse artiesten alleen mochten optreden voor Joods publiek. Maar Johnny & Jones waren zo populair dat veel niet-Joden een gele ster opspelden om het te kunnen zien. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de Hollandsche Schouwburg. Het was de thuisbasis van Johnny & Jones, ook toen het allang het verzamelpunt was van waaruit Amsterdamse Joden werden gedeporteerd.

Verduisteringsmaatregelen

Johnny & Jones verwerkten op luchtige manier allerlei actualiteiten in hun liedjes. Ze zongen bijvoorbeeld Maak Het Donker In Het Donker over de verduisteringsmaatregelen. Het was een verregaande vorm van escapisme. In een Joods dagboek uit die tijd schreef iemand: “Veel mensen zijn van de aardbodem verdwenen maar toch amuseerden wij ons met de gekke liedjes van Johnny en Jones.”

Westerbork Serenade

Op 29 september 1943 was het ook de beurt aan Max en Nol en hun echtgenotes. Zouden ze tijdens die deportatie al geweten hebben dat hun ouders allang waren vermoord in Auschwitz en Sobibor? Of bleven ze in het ongewisse? In ieder geval probeerden Max en Nol er in Westerbork het beste van te maken. Ze traden daar ook op tijdens de Bunter Abend onder de naam Johnny und Jones. In Kamp Westerbork ging hun escapisme nog een stapje verder. Swingen met de dood voor ogen. Tot cynisme aan toe: “Hoe dunner je wordt, hoe kleiner je maat hemd. Hoe kleiner maar boord. Totdat je de stem van de engeltjes hoort.” De journalist Philip Mechanicus hield een dagboek bij in Westerbork. De voorstellingen van Johnny & Jones omschreef hij als ‘operettemuziek bij een geopend graf’.

Max en Nol mochten zelfs het kamp uit om zes liedjes op te nemen in Amsterdam. Een van die nummers was de Westerbork Serenade:

“Het is hier alles even fijn in Westerborg
De korte tijd dat het nog duurt mij ook een zorg
Het is hier alles even fijn, wat cabaret, een beetje gein
Een optimist dat moet je zijn
In Westerborg”

Waarschijnlijk hebben ze het ‘propagandaplaatje’ gemaakt in opdracht van kampcommandant Gemmeker.

Uitputting

Het heeft niet mogen baten. Kort daarna werden ze op de trein gezet richting Oosten. Ze belandden in concentratiekamp Theresienstadt. Getuigen hebben Johnny en Jones daar nog zien optreden. Van daaruit ging het naar Sachsenhausen, Auschwitz, Buchenwald en uiteindelijk naar Bergen-Belsen. Daar werd de uitputting hen fataal. Max Kanterwasser overleed op 20 maart 1945. Nol van Wesel stierf op 15 april 1945, op de dag dat de Engelsen het kamp hebben bevrijd. De lijken werden uit de barak gegooid en op een vrachtwagen geladen om te worden verbrand in het crematorium.

Er is dus niks over van Johnny & Jones, behalve die gekke liedjes. Hoe kunnen we hen beter herdenken dan door hun eerste singletje nog eens op te zetten?

“Dinges oh Dinges
Dinges oh Dinges”

–