Op deze dag in 2001 bracht Fennesz het album Endless Summer uit. So happy birthday!

Er was een tijd dat Christian Fennesz de ‘Brian Wilson van de glitch’ werd genoemd. Dat is niet zo gek. Hij gaf iets melodisch en melancholisch aan die muziek – iets warms aan de normaal zo koud en klinische, bijna abstracte elektronica, opgetrokken uit ruis, vervorming en hortende en stotende apparaten. Feitelijk deed Fennesz in 2001 precies wat Brian Wilson en de Beach Boys eind jaren zestig deden. En wat tegenwoordig Lana del Rey ook zo goed kan, getuige haar album Norman Fucking Rockwell. De Oostenrijkse glitch-muzikant, de Californische close harmony-band en de hedendaagse crooner-koningin zetten een bitterzoet zomergevoel op muziek. Je hoort de golven, ziet het zand, maar het is niet alleen maar zonnigheid en vrolijkheid daar aan de rand van de oceaan. Er zit iets dromerigs, treurigs in de muziek, iets nostalgisch. Filosofisch zelfs: het gaat over het verglijden van de tijd. Daarom is de titel Endless Summer – die Fennesz ontleende aan een verzamelalbum van de Beach Boys uit 1970 – ook zo ironisch. Of beter gezegd: ze zouden wel wíllen dat de zomer nooit zou stoppen…

Dat je dat gevoel in popmuziek a la Lana del Rey en Brian Wilson kan stoppen, is goed voorstelbaar. Maar glitch? Hoe klinkt dat dan? Als het over de oceaan gaat en over elektronische muziek, dan ligt het voor de hand om de vergelijking te maken tussen de golven van de zee en de sinusgolven waaruit klankpatronen zijn opgebouwd. Zoals de zee allemaal zand en schelpjes mee spoelt, zo komt met de golven van Fennesz ook allemaal gruizigheid mee. Zijn muziek prikt en kriebelt en jeukt. (Dat is nou juist zo mooi aan Endless Summer: er is niks klinisch aan. Daarom is het een beetje jammer dat Fennesz een paar jaar later het album opnieuw uitbracht in een iets opgepoetste versie – die nu ook op Spotify staat. Als het kan, probeer dan de uitgave uit 2001 te pakken te krijgen.)

Christian Fennesz is een gitarist en laptopmuzikant die vaak gitaarspel elektronisch manipuleert tot mysterieuze geluidstapijten. Voor 2001 klonken die ook nogal abstract en koud, en eigenlijk is de opener van Endless Summer, het nummer Made In Hongkong ook nog een beetje een old school gitaarcaleidoscoop. Het titelnummer dat daarop volgt is kalm klotsende ruis, en voor het eerst speelt Christian een akoestische gitaar – sec, en nou eens niet door zijn laptop gehaald. Dat gebeurt ook niet met de zachte elektronische gitaar op Shisheido, die vooral begeleid wordt door synthesizerbliepjes en –plopjes.

In A Year In A Minute tovert hij zware drones om tot warme geluidsgolven, die maar blijven aanspoelen, en langzaam klinkt er steeds meer elektronisch getingeltangel doorheen. Fascinerend. Op Caecilia horen we voor het eerst iets van een melodie in de ijle flutter en noise, plus de klanken van een vibrafoon. Mooi. Fuzz-gitaren, tot in het abstracte verstoord door effectapparatuur, horen we ook weer terug op Got To Move On. Er waren critici die Fennesz destijds vergeleken met fuzz-bands als My Bloody Valentine en de Jesus And Mary Chain, en dat is niet eens zo gek gevonden. Maar de muziek van Fennesz is veel rustiger en ambient-achtig. Het mooiste pakt dat uit op de afsluiter van de 2001-uitgave van Endless Summer. Het nummer Happy Audio is het bijna elf minuten durende hoogtepunt van de plaat, dat ruist rustig in pastorale schoonheid. Net daarvoor pakt Fennesz nog even letterlijk de Beach Boys erbij. Voor het nummer Before I Leave samplet hij een stukje orgelspel van Brian Wilson. Die samples laat hij heel snel overslaan. Ze ratelen en tikken steeds op een andere toonhoogte en zo ontstaat een hele nieuwe atmosfeer. Deze methode – die door glitch-collega Markus Popp alias Oval veel wordt toegepast – levert vaak abstracte, zielloze klanken op (er zit niet veel gevoel in overslaande cd’s, toch?). Maar net als Oval weet Fennesz hier iets melancholisch en warms van te maken.

Die bitterzoete zomer van 2001 zou eeuwig moeten blijven voortmijmeren. Maar daar kwam op 11 september bruut een einde aan. Muzikaal wist Fennesz het momentum ook niet vast te houden. Platen die volgden, zoals Venice in 2004 en Black Sea in 2008 haalden het niveau van Endless Summer bij lange na niet. Ze klonken weer te koud en te abstract. De kracht van Christian Fennesz zit ‘m nu veel meer in de samenwerking: hij maakte prachtige dingen met Ryuichi Sakamoto, David Sylvian en King Midas Sound. En Brian Wilson? Die leeft maar door. Hij treedt af en toe nog op met de Beach Boys, maar dat is eerder pathetisch dan dat het met bitterzoete nostalgie te maken heeft.

Christian en Brian hebben het strand verlaten. De zomer en de oceaan zijn nu aan Lana.

–

–

Meer jarige platen?

• Arcade Fire – The Suburbs (2010)
• Angelo Badalementi – Soundtrack From Twin Peaks (1990)
• Bauhaus – The Sky’s Gone Out (1982)
• Beastie Boys – Ill Communication (1994)
• Björk – Debut (1993)
• Kate Bush – Hounds Of Love (1985)
• Sam Cooke – Sam Cooke Live At The Harlem Square Club 1963
• Dexy’s Midnight Runners – Too Rye Ay (1982)
• Einstürzende Neubauten – Halber Mensch (1985)
• Brian Eno – Another Green World (1975)
• Fennesz – Endless Summer (2001)
• Aretha Franklin – Spirit In The Dark (1970)
• Funkadelic – Maggot Brain (1971)
• Future Sound Of London – Lifeforms (1994)
• Goldie – Timeless (1995)
• Jimi Hendrix Experience – Electric Ladyland (1968)
• Lauryn Hill – The Miseducation Of Lauryn Hill (1998)
• Joe Jackson – Night And Day (1982)
• Joy Division – Unknown Pleasures (1979)
• Kraftwerk – Autobahn (1974)
• Bob Marley – Exodus (1977)
• Sinéad O’Connor – The Lion And The Cobra (1987)
• Pogues – Rum, Sodomy & The Lash (1985)
• Portishead – Dummy (1994)
• Public Enemy – It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back (1988)
• Scraping Foetus Off The Wheel – Hole (1984)
• Sigur Rós – Agætis Byrjun (1999)
• Stars Of The Lid – The Tired Sounds Of Stars Of The Lid (2001)
• Stromae – Racine Carrée (2013)
• David Sylvian – Brilliant Trees (1984)
• Talking Heads – Remain In Light (1980)
• TV On The Radio – Dear Science (2008)
• Kanye West – Yeezus (2013)
• Robert Wyatt – Rock Bottom (1974)
• Yazoo – Upstairs At Eric’s (1982)