
Hoe wapen je je als artiest tegen de eeuwige cyclus van platen maken, toeren en platen maken? Polly Jean Harvey (1969, Bridport UK) deed het à la David Bowie door allerlei ch-ch-changes te doorlopen. Ze was een schuchtere feministe in het zwart tussen het macho grunge-geweld in de jaren negentig, maar werd allengs meer gothic en femme fatale. PJ werd een bijzonder stijlicoon. Ze verscheen op het podium in een roze catsuit, als boss-lady in een wit mantelpak of in een zwart korset van Ann Demeulemeester. Of in een trouwjurk. Haar muziek meanderde mee, van kekke rudimentaire bluesrock via Tom Waits-achtig experiment naar mitrailleur-achtige staccatorock vol sax-erupties. Ze bezong frontsoldaten en brandhaarden en trok in 2016 als muzikale verslaggeefster naar Kosovo, Kaboel en Washington. Maar met de tour die daarop volgde was de pijp leeg. Een burn-out smeulde. Eigenlijk wilde PJ Harvey helemaal niks meer met de muziekindustrie te maken hebben. Het duurde dan ook zeven jaar voordat ze met een nieuw album – haar tiende – op te proppen kwam.
In de tussentijd leerde ze ‘herbronnen’. De Schotse dichter Don Paterson zette PJ Harvey weer terug op het pad. En haar geboortestreek Dorset aan de zuidkust van Engeland. Ze leidden vorig jaar tot een roman in dichtvorm: Orlam. Het is een intiem (en beetje autobiografisch?) verhaal over het negenjarig meisje Ira-Abel Rawles, dat maand na maand en jaar na jaar de natuur – maar ook de bosgeesten – in Gore Wood observeert. Het dichtwerk is deels geschreven in Dorset-dialect en staat vol vervreemdende woorden als ‘drisk’, ‘mampus’, ‘wordle’, ‘reddick’, ‘charken’, ‘poxy’, ‘clodgy’ of ‘heftul’. In die zin doet het wel denken aan James Joyce’s Ulysses en Finnegans Wake of A Clockwork Orange van Anthony Burgess.

Muzikaal krabbelde PJ Harvey weer overeind door gewoon haar all time favourites te gaan spelen: alles van Nina Simone, California Dreamin’ van The Mama’s & The Papa’s en Golden Brown van The Stranglers. En ze zocht haar oude muzikale partners John Parish en producer Flood weer op. Ze ging met hen de studio in onder het motto: ‘Het mag nooit gaan klinken als de oude PJ Harvey’. Het voorwerk was al gedaan, want de songteksten extraheerde ze uit Orlam. Dat maakt misschien dat de twaalf nummers op het album overkomen als impressies, een beetje vergelijkbaar met Astral Weeks van Van Morrison. Je hoort spaarzame gitaren, subtiele elektronica en hoorspelgeluiden als wind en water of kinderstemmen en kerkklokken. Alles klinkt landelijk, rustig, zalvend en vooral heel Engels (alhoewel er af en toe associaties zijn met de oude Neil Young). Maar op het tweede gehoor is I Inside The Old Year Dying behoorlijk dissonant en avantgarde. Het is een album met meerdere lagen. Je mag wel een aantal draaibeurten nemen om die een beetje te gaan doorgronden. En Polly Jean zingt hier – indachtig het motto – nergens als de oude PJ. Meestal zet ze een engelachtige falsetto op, maar ze kan ook onaards de diepte in gaan. Zoveel variatie hoorden we niet eerder bij haar.
Die bizarre cryptische teksten en die sprookjesachtige, nevelige muziek maken met elkaar een hele ongrijpbare plaat. Het is een werk waarin je letterlijk kunt verdwalen. De ene keer verzandt je in diepe melancholie en tristesse, de volgende keer is alles licht en gaat het over kikkervisjes, schaapjes en dauw op de wei. In de wereld van PJ Harvey kan het onheilspellend, broeierig, geheimzinnig, zintuigelijk en verontrustend zijn. Soms allemaal tegelijk. En er dwalen mythische figuren rond, zoals de seksuele halfgod Wyman-Elvis (‘Elvis’ betekent ‘all wise’ in Dorset-dialect). Dus Love Me Tender komt overal op de plaat terug en in Lwonesome Tonight (geen spelfout) refereert ze aan Are You Lonesome Tonight én aan de beroemde pindakaasbanaan-sandwiches. Is Wyman-Elvis minnaar of Messias? Je weet het niet, want niks is zeker op I Inside The Old Year Dying. Alles is verwarrend of versluierd.
En toch… Zelf noemt ze het een ‘heel tactiele, menselijke plaat’. Je voelt intuïtief aan dat je met dit album dichter bij Polly Jean Harvey komt dan je ooit bent geweest.
–
–
–
–
Alle beste albums van 2023:
- ANOHNI and the Johnsons – My Back Was A Bridge For You To Cross
- Ruhail Qaisar – Fatima
- John Cale – MERCY
- Kelela – Raven
- Young Fathers – Heavy Heavy
- Gabriels – Angels & Queens
- JPEGMAFIA & Danny Brown – SCARING THE HOES
- PJ Harvey – I Inside The Old Year Dying
- Heinali – Kyiv Eternal
- Speaker Music – Techxodus
- MC Yallah vs. Aunty Rayzor
- Matthew Herbert & London Contemporary Orchestra – The Horse
- Deena Abdelwahed – Jbal Rrsas جبل الرصاص
- Aesop Rock – Integrated Tech Solutions
- It Dockumer Lokaeltsje – Trump Yn Makkum
- Durand Jones – Wait Till I Get Over
- Model/Actriz – Dogsbody
- Cleo Sol – Gold
- DJ K – PANICO NO SUBMUNDO
- Ambassade – The Fool
- Kara Jackson – Why Does The Earth Give Us People To Love?
- Tujiko Noriko – Crépuscule I & II
- Peter Gabriel – i/o