Charlotte Adigéry | Leendert Douma

De naweeën van een pandemie, een sadistische aanval op Europa, dikke inflatie en torenhoge energieprijzen, woedende boeren, een overspannen samenleving, de terugkeer van religieus fanatisme, seksisme, racisme en fascisme wereldwijd, verschralende natuur, milieurampen. En altijd aanwezig op de achtergrond: de allesoverheersende klimaatdreiging… Nee, je kunt niet zeggen dat 2022 een vrolijk jaar was. Dat horen we terug in de muziek.

Kijk maar naar de albums in deze 22 van 22. Hoe indrukwekkend ook, het is geen vrolijke bende. Hooguit dansen op de vulkaan soms. We horen anxiety en depressie (Black Country New Road, Burial), oorlog en onderdrukking (Diamanda Galás, Tanya Tagaq), kolonialisme en racisme (Animistic Beliefs, billy woods), teloorgang van de natuur (Jacaszek & Kleefstra) en een hoop seksisme (Sudan Archives, Adigéry & Pupul). Gelukkig weten ze dit om te zetten in troostrijke en inspirerende práchtplaten. Dat zijn grote woorden hè? Maar gloedvol. En dat is precies wat we nodig hebben in deze duistere tijden. Net als muziek die ertoe dóet. Dat zijn deze platen stuk voor stuk.

Hier zijn mijn 22 van 22. Lees de recensies in de links:

Luister de hele 22 van 22 op Spotify:

Het was dit jaar weer niet makkelijk om tot een eindlijst te komen. Heel veel moois heb ik moeten laten liggen. Onder het kopje ‘bubbling under’ vallen dit jaar grote namen als Kendrick Lamar, Taylor Swift en Rosalía. De poëzie van Kae Tempest (The Line Is A Curve) en Kimbrae met Clare Archibald (Birl Of Unmap) haalden het net niet, evenals de verfrissende eclectische pop van Jockstrap (I Love You Jennifer B). Gabriels waren een revelatie live, en op de plaat eigenlijk ook, maar er moet nog meer komen om écht te overtuigen. Dat gebeurt volgend jaar als ook Angels & Queens Part II verschijnt. Verder mogen de prachtige experimentele ambient-albums van Llyn Y Cwn (Du Y Moroedd) en ’t Geruis (Slow Dance On Moss Beds) niet onvermeld blijven. En natuurlijk gothic queen Zola Jesus met Arkhon!

Song van het jaar

Kutwereld! Maar écht. Als ik dan moet zeggen welk nummer de titel ‘song van het jaar’ moet krijgen, dan eindigen er twee Nederlandstalige protestliederen ex aequo. Het eerste is een aanklacht tegen het volkomen misplaatste wereldkampioenschap mannenvoetbal in Qatar: De Dood Van Een Arbeidsimmigrant van Hang Youth (die maakten vorig jaar ook al de song van het jaar).

Het tweede is als liedje misschien nog wel beter. Het is de reactie van WIES op de minzame houding tegenover de cultuursector in Nederland, die nog het best werd verwoord door de sneer van Rutte bij de zoveelste coronamaatregelen: “Dit is ook een ongelooflijk grote teleurstelling voor de sectoren die nog niet open gaan. De culturele sector. Maar je kunt dus wel gewoon oefenen met je bandje.” (Lul.)

Clip van het jaar

Ook daar word je niet vrolijk van. De clip van het jaar is geen clip, maar een verrassingsoptreden in het Franse acht-uur-journaal. (Weliswaar geënsceneerd, maar het shockeffect was er niet minder om.) Tijdens het interview, begin dit jaar op TF1, barst Stromae uit in het zingen van L’Enfer (de hel), een kippenveltrekkend nummer over depressie, burn-out en zelfmoorgedachten. Indrukwekkend.

Re-releases en live-albums

Voor wie deze donkere tijden wil ontvluchten met muziek van vroeger, viel er ontzettend veel te snoepen! Wat een mooie re-releases verschenen er. Wat betreft heruitgaven was het een beetje een Coil-jaar, met drie titels: 1. Constant Shallowness Leads To Evil (Coil), 2. Musick To Play In The Dark 2 (Coil – allebei uit het jaar 2000), maar vooral 3. Form Grows Rampant uit 2007 van Treshold Houseboys Choir (het soloproject van Peter ‘Sleazy’ Christopherson). Punkers en postpunkers roerden zich: de Clash kwam met een heruitgave van Combat Rock uit 1982 en na jarenlang wachten was er opeens weer If I Die, I Die (ook uit 1982) van de Virgin Prunes! The Divine Punishment uit 1986 van Diamanda Galás (zij staat met haar nieuwe plaat op 3 in mijn eindlijst) kreeg een heruitgave. Daar krijg je nog steeds koude rillingen van. Net als van de kunstzinnige verzamelaar Sleepwalkers (2010) van David Sylvian die dit jaar weer op vinyl verscheen. Too-Rye-Ay van Dexy’s Midnight Runners werd ook 40 jaar oud en dat was voor grote baas Kevin Rowland reden om Too-Rye-Ay (As It Should Have Sounded) uit te brengen. En dan waren er nog twee toppers van live-albums. Op het album Live At The El Mocambo 1977 kunnen we nog eens horen hoe goed de Rolling Stones waren voordat ze de stadions ingingen. Een staaltje jeugdsentiment is Prince & The Revolution – Live (Syracuse 1985). Ik herinner me nog hoe ik als jochie tot diep in de nacht opbleef om het concert, dat via satelliet werd doorgestraald naar Duitsland, op Rockpalast te bekijken – en op te nemen op cassettebandjes. Die bandjes zijn allang vergaan, maar nog steeds ken ik elke noot van die band en elk gilletje van de paarse geilneef uit mijn hoofd!

De doden

De muziekwereld kreeg veel gevoelige verliezen te verwerken dit jaar. Het dieptepunt lag eind april toen in vier dagen tijd achtereenvolgens Jan Rot (22 april), Arno Hintjens (23 april) en Henny Vrienten (25 april) overleden. Vooral Arno was een jeugdheld. En meteen daarna viel nog zo’n icoon: de Duitse synthesizergigant Klaus Schulze (26 april). Wat hebben we stonede avondjes doorgebracht op de prachtklanken van die man! De ‘grondlegger’ van het postpunk-gitaargeluid was Keith Levene. Nadat hij betrokken was bij de oprichting van de Clash, ging hij gitaar spelen in PiL (bij dat andere punk- icoon: Johnny Rotten alias John Lydon). Levene overleed op 11 november. Nog treuriger vond ik de te vroege dood van Terry Hall op 18 december, de altijd wat chagrijnig ogende songsmid en zanger van de Specials en Fun Boy Three. Ghosttown. Man At C&A. Too Much Too Young. Stereotype. Hoeveel rake nummers heeft hij niet op zijn naam staan?

En dan: in de hemel moet een Twin Peaks-reünie hebben plaatsgevonden. In 2022 overleden eerst zangeres Julee Cruise (9 juli) en daarna componist Angelo Badalementi (11 december). Met z’n tweeën waren ze onder andere verantwoordelijk voor de hemels klinkende begintune van David Lynch’ bizarre tv-serie uit de jaren negentig.

Muziekblogs

Het meest relevante en boeiende muziekblog was dit jaar Ukrainian Field Notes, onderdeel van Acloserlisten.com. In 18 lange stukken komen tientallen muzikanten (veelal elektronisch, ambient, techno, experimenteel) aan het woord over hun inspiraties, de manier waarop ze muziek maken en vooral over wat de oorlog met ze doet. Zo ontdek je niet alleen heel veel goede muziek, maar krijg je en passant ook een inkijk in het leven van jonge Oekraïners. En kom je tot het besef dat hun leven precies hetzelfde is als het onze. Dan kan je maar één politieke conclusie trekken: Oekraïners zijn Europeanen en geen Russen.

Tot slot nog even iets lichters: het leukste muziekblog uit Nederland is Ondergewaardeerde Liedjes. (De naam dekt de lading volledig, daar hoef ik niks over te zeggen.) Dus van de zomer ben ik begonnen daarvoor te schrijven. Hou dit blog in de gaten, ook in 2023!

Gelukkig nieuwjaar, dat 2023 maar wat vrolijker moge worden.

–

Racisme, misogynie, ijdelheid op social media, seksuele aanranding, culturele toe-eigening of doorgeslagen politieke correctheid. Je kunt er maar beter mee lachen. Dat lijkt het motto van Charlotte Adigéry en Bolis Pupul op hun eerste officiële album: Topical Dancer. (En niet TRopical Dancer, zoals velen in eerste instantie zullen denken.) De titel zegt precies wat de plaat inhoudt: het Belgische duo is ontzettend on-topic én je kunt er als een gek op dansen. Dat laatste heeft ook te maken met de bemoeienis van de ‘fucking broertjes Dewaele’ – alias Soulwax, alias 2ManyDJ’s – met deze plaat. Charlotte Adigéry en Bolis Pupul namen op voor hun DEEWEE-label.

Dat het duo uit Gent heel wat in hun mars heeft, bleek al in 2018. Toen brachten ze de EP Zandoli uit, over hoe het leven op het Belgische vlakke land is voor Charlotte, een vrouw met Nigeriaanse en Caribische roots. Met Topical Dancer gaan ze daar nog dieper en breder op in. Dat begint al met de single Blenda. Over een superswingende beat zingt Adigéry cynische teksten als: “Go back tot he country where you belong!” En vervolgens stelt ze zich de vraag: “Siri, can you tell me where I belong?” Op Esperanto klinkt het hoopvoller: “I’m a world citizen / I don’t believe in borders” en kunnen er grappen gemaakt worden als “Don’t say: I like a black Americano. Say: I’ll have an African American please”. Hey is een nummer dat ironisch over-the-top is volgepropt met waarden als ‘gelijkheid’, ‘harmonie’, ‘verscheidenheid’ en ‘integriteit’. Je krijgt er de kriebels van. In het Frans en Creools gezongen Ich Mwen hoor je wijze levenslessen van Charlottes moeder Christiane. In It Hit Me zingen Charlotte en Bolis met gepitchte stemmen over misbruik en pesterijen, juist op de momenten dat ze seksueel begonnen te ontluiken. Het is hier dansen en huilen tegelijk.

En dan is er nog een tritsje aan absurdistische nummers. (Is absurdisme erfelijk? Bolis Pupul is een pseudoniem van Boris Zeebroek. Hij is de zoon van Luc Zeebroek alias Kamagurka.) Zo is Huile Smisse – lees Will Smith! – een parodie op het Allo Allo-Engels van de Franstaligen. Ceci N’Est Pas Un Cliché is pure René Margritte: een opsomming van rock- en popclichés als “I throw my hands up in the air / And I wave ‘em like I just don’t care”, “You’re as cold as ice” en “Let’s dance the night away”, om te eindigen met “I bet this song sounds real familiar”. HAHA is helemaal opgetrokken uit aanstekelijke samples van lachbuien van Charlotte Adigéry. En Making Sense Stop is een ode aan… Stop Making Sense van hun Talking Heads-held David Byrne. En dan is er ook nog het leuke intro: een collage van elke keer dat Charlotte aanbelt bij DEEWEE. Je wordt er helemaal vrolijk van.

Zo vrolijk wordt je ook van de ruim vijftig minuten aan muziek van Charlotte, Bolis en de broertjes Dewaele. Die is een beetje als Moloko meets Bananarama op een acid- of techno-party waar Miss Kittin staat te draaien. Dance van alle tijden dus en de lekkere basjes en swingende synth-lijntjes vliegen je om de oren. Er is elektropop. Er zijn Afrikaanse poly-ritmes. Er zijn dwingende kale Soulwax-beats. Nee, hierop kun je niet stil blijven zitten.

De plaat eindigt met weer een single, het nummer Thank You. Je had het al kunnen verwachten: dit is geen kwezelachtig ABBA-thank-you-for-the-music-gezeik. Nee, het is een cynische middelvinger naar de niet-constructieve feedback van mansplainers en betuttelaars. “Thank you so much for this opportunity (oh, thank you) / Yes, this is really good exposure for us (oh, thank you) / And exposure shouldn’t have a price, right? (oh, thank you) / ‘Cause money doesn’t rhyme with creativity (oh, thank you).” En… “Yes I prefer my first EP too! (oh, thank you).” Geef hun portie maar aan Fikkie.

Mag ik als oude witte mansplainer hier dan toch afsluiten? Dan zou ik niet zoiets zeggen als ‘dit Belgische duo zet op ingenieuze en humorvolle wijze de verwarring van de eerste decennia van de 21e eeuw om in intelligente en aanstekelijke clubmuziek’, al zou dat wel waar zijn. Nee, ik zeg: ‘Geniet! Denk na! Dans je kont eraf! Deze plaat is vet!’

–

Alle beste albums van 2022:

Leendert Douma

Tagarchief: Charlotte Adigéry

Jaaroverzicht 2022

Charlotte Adigéry & Bolis Pupul – Topical Dancer