Tagarchief: Diamanda Galás

Jaaroverzicht 2022

Geplaatst op door
Beantwoorden

De naweeën van een pandemie, een sadistische aanval op Europa, dikke inflatie en torenhoge energieprijzen, woedende boeren, een overspannen samenleving, de terugkeer van religieus fanatisme, seksisme, racisme en fascisme wereldwijd, verschralende natuur, milieurampen. En altijd aanwezig op de achtergrond: de allesoverheersende klimaatdreiging… Nee, je kunt niet zeggen dat 2022 een vrolijk jaar was. Dat horen we terug in de muziek.

Kijk maar naar de albums in deze 22 van 22. Hoe indrukwekkend ook, het is geen vrolijke bende. Hooguit dansen op de vulkaan soms. We horen anxiety en depressie (Black Country New Road, Burial), oorlog en onderdrukking (Diamanda Galás, Tanya Tagaq), kolonialisme en racisme (Animistic Beliefs, billy woods), teloorgang van de natuur (Jacaszek & Kleefstra) en een hoop seksisme (Sudan Archives, Adigéry & Pupul). Gelukkig weten ze dit om te zetten in troostrijke en inspirerende práchtplaten. Dat zijn grote woorden hè? Maar gloedvol. En dat is precies wat we nodig hebben in deze duistere tijden. Net als muziek die ertoe dóet. Dat zijn deze platen stuk voor stuk.

Hier zijn mijn 22 van 22. Lees de recensies in de links:

  1. Black Country, New Road – Ants From Up Here
  2. Sudan Archives – Natural Brown Prom Queen
  3. Diamanda Galás – Broken Gargoyles
  4. Burial – Antidawn EP
  5. Tanya Tagaq – Tongues
  6. Kelly Lee Owens – LP.8
  7. Debit – The Long Count
  8. Florence + The Machine – Dance Fever
  9. billy woods – Aethiopes
  10. The Smile – A Light For Attracting Attention
  11. Jacaszek, Jan Kleefstra, Romke Kleefstra – It Deel I
  12. Charlotte Adigéry, Bolis Pupul – Topical Dancer
  13. Hinako Omori – a journey…
  14. Jasmyn – In The Wild
  15. Ian William Craig – Music For Magnesium_173
  16. Björk – Fossora
  17. Lucretia Dalt – ¡Ay!
  18. Coby Sey – Conduit
  19. Animistic Beliefs – MERDEKA
  20. Hendrik Lasure – Het Wiel
  21. Mabe Fratti – Se Ve Desde Aquí
  22. Prins S. en de Geit – Rood Staan Hard Gaan

Luister de hele 22 van 22 op Spotify:


Het was dit jaar weer niet makkelijk om tot een eindlijst te komen. Heel veel moois heb ik moeten laten liggen. Onder het kopje ‘bubbling under’ vallen dit jaar grote namen als Kendrick Lamar, Taylor Swift en Rosalía. De poëzie van Kae Tempest (The Line Is A Curve) en Kimbrae met Clare Archibald (Birl Of Unmap) haalden het net niet, evenals de verfrissende eclectische pop van Jockstrap (I Love You Jennifer B). Gabriels waren een revelatie live, en op de plaat eigenlijk ook, maar er moet nog meer komen om écht te overtuigen. Dat gebeurt volgend jaar als ook Angels & Queens Part II verschijnt. Verder mogen de prachtige experimentele ambient-albums van Llyn Y Cwn (Du Y Moroedd) en ’t Geruis (Slow Dance On Moss Beds) niet onvermeld blijven. En natuurlijk gothic queen Zola Jesus met Arkhon!

Song van het jaar

Kutwereld! Maar écht. Als ik dan moet zeggen welk nummer de titel ‘song van het jaar’ moet krijgen, dan eindigen er twee Nederlandstalige protestliederen ex aequo. Het eerste is een aanklacht tegen het volkomen misplaatste wereldkampioenschap mannenvoetbal in Qatar: De Dood Van Een Arbeidsimmigrant van Hang Youth (die maakten vorig jaar ook al de song van het jaar).


Het tweede is als liedje misschien nog wel beter. Het is de reactie van WIES op de minzame houding tegenover de cultuursector in Nederland, die nog het best werd verwoord door de sneer van Rutte bij de zoveelste coronamaatregelen: “Dit is ook een ongelooflijk grote teleurstelling voor de sectoren die nog niet open gaan. De culturele sector. Maar je kunt dus wel gewoon oefenen met je bandje.” (Lul.)


Clip van het jaar

Ook daar word je niet vrolijk van. De clip van het jaar is geen clip, maar een verrassingsoptreden in het Franse acht-uur-journaal. (Weliswaar geënsceneerd, maar het shockeffect was er niet minder om.) Tijdens het interview, begin dit jaar op TF1, barst Stromae uit in het zingen van L’Enfer (de hel), een kippenveltrekkend nummer over depressie, burn-out en zelfmoorgedachten. Indrukwekkend.


Re-releases en live-albums

Voor wie deze donkere tijden wil ontvluchten met muziek van vroeger, viel er ontzettend veel te snoepen! Wat een mooie re-releases verschenen er. Wat betreft heruitgaven was het een beetje een Coil-jaar, met drie titels: 1. Constant Shallowness Leads To Evil (Coil), 2. Musick To Play In The Dark 2 (Coil – allebei uit het jaar 2000), maar vooral 3. Form Grows Rampant uit 2007 van Treshold Houseboys Choir (het soloproject van Peter ‘Sleazy’ Christopherson). Punkers en postpunkers roerden zich: de Clash kwam met een heruitgave van Combat Rock uit 1982 en na jarenlang wachten was er opeens weer If I Die, I Die (ook uit 1982) van de Virgin Prunes! The Divine Punishment uit 1986 van Diamanda Galás (zij staat met haar nieuwe plaat op 3 in mijn eindlijst) kreeg een heruitgave. Daar krijg je nog steeds koude rillingen van. Net als van de kunstzinnige verzamelaar Sleepwalkers (2010) van David Sylvian die dit jaar weer op vinyl verscheen. Too-Rye-Ay van Dexy’s Midnight Runners werd ook 40 jaar oud en dat was voor grote baas Kevin Rowland reden om Too-Rye-Ay (As It Should Have Sounded) uit te brengen. En dan waren er nog twee toppers van live-albums. Op het album Live At The El Mocambo 1977 kunnen we nog eens horen hoe goed de Rolling Stones waren voordat ze de stadions ingingen. Een staaltje jeugdsentiment is Prince & The Revolution – Live (Syracuse 1985). Ik herinner me nog hoe ik als jochie tot diep in de nacht opbleef om het concert, dat via satelliet werd doorgestraald naar Duitsland, op Rockpalast te bekijken – en op te nemen op cassettebandjes. Die bandjes zijn allang vergaan, maar nog steeds ken ik elke noot van die band en elk gilletje van de paarse geilneef uit mijn hoofd!


De doden

De muziekwereld kreeg veel gevoelige verliezen te verwerken dit jaar. Het dieptepunt lag eind april toen in vier dagen tijd achtereenvolgens Jan Rot (22 april), Arno Hintjens (23 april) en Henny Vrienten (25 april) overleden. Vooral Arno was een jeugdheld. En meteen daarna viel nog zo’n icoon: de Duitse synthesizergigant Klaus Schulze (26 april). Wat hebben we stonede avondjes doorgebracht op de prachtklanken van die man! De ‘grondlegger’ van het postpunk-gitaargeluid was Keith Levene. Nadat hij betrokken was bij de oprichting van de Clash, ging hij gitaar spelen in PiL (bij dat andere punk- icoon: Johnny Rotten alias John Lydon). Levene overleed op 11 november. Nog treuriger vond ik de te vroege dood van Terry Hall op 18 december, de altijd wat chagrijnig ogende songsmid en zanger van de Specials en Fun Boy Three. Ghosttown. Man At C&A. Too Much Too Young. Stereotype. Hoeveel rake nummers heeft hij niet op zijn naam staan?

En dan: in de hemel moet een Twin Peaks-reünie hebben plaatsgevonden. In 2022 overleden eerst zangeres Julee Cruise (9 juli) en daarna componist Angelo Badalementi (11 december). Met z’n tweeën waren ze onder andere verantwoordelijk voor de hemels klinkende begintune van David Lynch’ bizarre tv-serie uit de jaren negentig.   


Muziekblogs

Het meest relevante en boeiende muziekblog was dit jaar Ukrainian Field Notes, onderdeel van Acloserlisten.com. In 18 lange stukken komen tientallen muzikanten (veelal elektronisch, ambient, techno, experimenteel) aan het woord over hun inspiraties, de manier waarop ze muziek maken en vooral over wat de oorlog met ze doet. Zo ontdek je niet alleen heel veel goede muziek, maar krijg je en passant ook een inkijk in het leven van jonge Oekraïners. En kom je tot het besef dat hun leven precies hetzelfde is als het onze. Dan kan je maar één politieke conclusie trekken: Oekraïners zijn Europeanen en geen Russen.

Tot slot nog even iets lichters: het leukste muziekblog uit Nederland is Ondergewaardeerde Liedjes. (De naam dekt de lading volledig, daar hoef ik niks over te zeggen.) Dus van de zomer ben ik begonnen daarvoor te schrijven. Hou dit blog in de gaten, ook in 2023!

Gelukkig nieuwjaar, dat 2023 maar wat vrolijker moge worden.

–

Diamanda Galás – Broken Gargoyles

Geplaatst op door
Beantwoorden

Diamanda Galás is weer terug bij haar oude stiel: Ze is weer in staat om je maag om te draaien. Je wordt letterlijk onpasselijk van haar duistere seances over ziekte, verminking en geweld.

‘Broken gargoyles’ betekent letterlijk ‘gebroken waterspuwers’. Het zijn van die beelden op de dakrand van een middeleeuwse kathedraal. Gebroken waterspuwers verwijst naar het boek Krieg dem Kriege! van de Duitse pacifist en fotograaf Ernst Friedrich uit 1924. Friedrich fotografeerde mismaakte soldaten (ook een soort broken gargoyles) uit de Eerste Wereldoorlog. Dood waren ze echt beter af geweest, maar ze werden slachtoffer van brute experimenten door plastisch chirurgen. Verschrikkelijk. Ze kwamen daar nog meer mismaakt uit dan ze al waren.

Gele koorts
De waterspuwer die uitkijkt over de brandende straten is ook een figuur, de god Baal, die voorkomt in een gedicht van Georg Heym: Die Dämonen der Stadt. Georg Heym leefde van 1887 tot 1912. Hij was een Duitse expressionist en zoon van een dokter die een ziekenhuis runde. Hij zag duizenden mensen bezwijken aan de gele koorts. Zij stierven een gruwelijke dood, en onder erbarmelijke omstandigheden. Heym weerspiegelde hun ellende in de gedichten Fieberspitaal en Die Dämonen der Stad.

Aidsepidemie
De foto’s en gedichten vormden sinds 2012 de inspiratiebron voor het indringende werk Broken Gargoyles van ‘soprano sfogato’ Diamanda Galás. Kenners weten het: de nu 67-jarige zangeres uit New York is behekst, demonisch. Met haar stemgebruik – dat naar eigen zeggen geïnspireerd is door avantgarde jazzsaxofonisten als Albert Ayler en Ornette Coleman – laat ze haar publiek alle hoeken van een bizar en duister universum zien. Om te stellen dat ze je het ongemakkelijk maakt, is een understatement. Galás is in staat om je maag om te draaien. Je wordt letterlijk onpasselijk van haar seances. De Mask Of The Red Plague-trilogie uit de jaren tachtig bewees dat wel. Die bestond uit de albums The Divine Punishment, Saint Of The Pit en You Must Be Certain Of The Devil. Daarop werd de taal van bijbelboek Leviticus gebruikt om het onrecht, de ellende en de angst van de aidsepidemie uit te lichten. Het toen dodelijke virus waaraan ook haar broer Philip Dimitri in 1986 overleed.

Stemcapriolen
Diamanda Galás zag en ziet er nogal gothic uit, maar dat is eigenlijk verneukeratief. Deze adembenemende aids-platen gingen de platte horrorsoundtrack ver voorbij. Ze lieten je achter met verbazing, kippenvel en angstzweet. Zowel Nina Hagen, Maria Callas als de beste metalgrunters verbleekten bij de stemcapriolen van Galás en haar muziekstukken – van meestal een plaatkant lang – waren onaardse uitbarstingen van donker pianogeluid, duistere geluidseffecten en elektronische noise.

Herrieprojecten
Na wat uitstapjes met Brel en blues, keerde Diamanda Galás gelukkig terug naar dit soort non-conformistische ‘herrieprojecten’ over ziekte en dood. De eerste versie van Broken Gargoyles was een audiovisuele presentatie met geluidskunstenaar Daniel Neumann, die werd uitgevoerd in – hoe toepasselijk – de Kapellen Leprosarium in Hannover. Het leidde uiteindelijk tot dit album, dat door de covidpandemie ook nog even werd uitgesteld (tot het jaar 2022 waarin toevallig de complete Mask Of The Red Plague ook een rerelease kreeg).

Lights off
Broken Gargoyles plaat bestaat uit twee lange nummers. Deel I: Mutilatus is gebaseerd op de gedichten Fieberspitaal en Die Dämonen der Stadt. Deel II: Abiecto op Der Blinde en Der Hunger, allebei ook van Georg Heym. Ze zijn een ervaring die je moet ondergaan. In een interview zegt Diamanda zelf dat het album niet perse onderdoet voor de audiovisuele ervaring. Als je het maar onder de juiste omstandigheden luistert. “I would say: just turn your lights off and listen to it in te dark, at a pretty loud volume, and it will tell you a lot.”

Oorlogsgeknal
Nou, dat doet het zeker. Op 13 seconden barst de 67-jarige uit in een hoge aangehouden gil over een donkere drone, er komen andere vocale klanken bij. Je voelt een unheimische spanning. De drones worden harder. Er klinkt een harde crash. Dan een metalen bel. De ceremonie kan beginnen. De wanhoop wordt uitgeschreeuwd, uitgehuild. Haar stem is als een theremin. Ze krijst, gromt en gilt over wow-and-flutter, glitches en vioolgekras. Er zijn geluiden als een gevangenisdeur. Kettingen slaan op de vloer. Deze wervelwind mondt aan het einde van deel I uit op de linkerkant en dus de zware kant van de piano – en dat ontaardt in ellenlang en hard gebeuk. BENG BENG BENG BENG! Letterlijk oorlogsgeknal.

Enger en intenser
Deel II is zo mogelijk nog enger en intenser. Op 8 minuut 13 kondigt Diamanda Galás de hellehonden aan. Het zijn vreemde stemerupties van hondengejank, zó onaards dat je haren overeind gaan staan! Minuten later wordt alles overstemd door elektronisch lawaai. Ze stapelt horror op horror en op 15 minuut 15 stokt je adem, want dan komt Galás met een volstrekt nieuwe vondst. De electrolarynx! Haar bizarre stemcapriolen worden dan opeens door een Kraftwerk-achtige vocoder gestuurd. Is het een referentie naar de door mosterdgas verguisde stembanden van de soldaten? Hoe dan ook, alles is nog een tikje bizarder, een tikje intenser dan de Mask-platen uit de jaren tachtig. Wie had dat gedacht van een vrouw van 67?

De grande dame kent inmiddels heel wat volgelingen. Ik denk dat alleen Lingua Ingnota in de schaduw van Diamanda Galás kan staan. De rest mist dat waar deze ‘oude goth’ al zoveel jaar over beschikt: soul! De zangeres doet al haar non-conformistische projecten met hart en ziel en daarom zijn ze zo intens. Broken Gargoyles is wederom een meesterwerk.

–

–

–

Alle beste albums van 2022: