Jaaroverzicht 2023

Geplaatst op 31 december 2023 door admin

Het was het natste en warmste jaar ooit. Bosbranden en extreme droogte teisterden de wereld. Oekraïne bleef onder vuur liggen van de Russen. Er brak een heftige oorlog uit in Gaza. In Nederland dreigt er een fascistoïde regering aan te treden, want het volk stemde vanuit een racistische onderbuik. LHBTQI+ers worden beschimpt op social media en in real life in elkaar geslagen. En corona is nog steeds onder ons. We leven in duistere tijden. Tegelijkertijd was 2023 een gloedvol en strijdbaar muziekjaar! Gelukkig maar. Dat biedt de hoop en troost die we zo hard nodig hebben.

Dus hou elkaar maar even vast en luister naar mijn 23 van 23. Je hoort heel veel positieve en gloedvolle soul (Gabriels, Kelela, Cleo Sol, Durand Jones en vooral ANOHNI and the Johnsons). De eclectische Young Fathers kunnen er ook wat van! Er zijn melancholische herinneringen aan de trotse stad Kyiv. PJ Harvey, John Cale en Peter Gabriel maakten na jaren stilte weer bloedmooie platen. En er zijn blije uitstapjes naar Tunesië, Japan, India, Brazilië, Oeganda en Nigeria. Het is mooi om te zien dat Engeland en Amerika de wereldheerschappij allang hebben opgegeven als het gaat om vooruitstrevende muziek. Alleen op het gebied van hiphop (Aesop Rock en JPEGMAFIA/Danny Brown) en techno (Speaker Music) spreken ze nog een woordje mee.

Hier is de gehele lijst. Lees de recensies in de links:

Luister de hele 23 van 23 op Spotify:

Zoals altijd was het eigenlijk ondoenlijk om zo’n lijst te maken. Met pijn in mijn hart heb ik albums moeten buitensluiten. ‘Bubbling under’ zijn onder andere de fijne comebackplaat van – helaas nu duo – Depeche Mode (Memento Mori), Tirzah die goed uit de hoek komt op de plaat met de vreemde titel trip9love…??? en de samenwerking tussen Armand Hammer, billy woods en E L U C I D onder de naam We Buy Diabetic Test Strips. Ik was ook zeer gecharmeerd van de retro-disco van Jessy Ware op That! Feels Good! en van Roisín Murphy’s experimentele pop op Hit Parade (ondanks haar nare slip of the tongue op social media). Loraine James zorgde zoals altijd weer voor kwaliteit. Dus je moet zeker Gentle Confrontation gaan checken! Xiu Xiu maakte met Ignore Grief een fijne duistere plaat en de ‘gothic’ samenwerking tussen Maud the Moth en trajedesaliva (Bordando El Manto Terrestre) was superinteressant. En dan heb ik het nog niet eens gehad over Judith Parts uit Estland (met Meadowsweets) en Galya Bisengalieva uit Kazachstan (Polygon). Ach, zullen we tot slot dan maar Yves Tumor noemen met de langste albumtitel van 2023: Praise A Lord Who Chews But Which Does Not Consume (Or Simply, Hot Between Worlds).

Het is trouwens opvallend hoeveel oude knakkers dit jaar weer prima platen maakten. Naast Depeche Mode, John Cale, PJ Harvey en Peter Gabriel heb ik ook genoten van A Certain Ratio, Everything But The Girl, Sparks, Pere Ubu, Laibach, Sigur Rós, OMD, Lol Tolhurst/Budgie/Jacknife Lee, Madness, Vince Clarke, Arbeid Adelt! en Charles Hayward (met zijn band Abstract Concrete). Zelfs de Rolling Stones maakten weer een aardige plaat, voor het eerst sinds Tattoo You uit 1980…

De beste platen uit Nederland waren – naast Ambassade en It Dockumer Lokaelstje – van Piiptsjilling, Spinvis, Sophie Straat en De Jeugd van Tegenwoordig.

Song van het jaar

Hier wilde ik dus bijna de Rolling Stones met Lady Gaga noemen, met hun verrassend sterke Sweet Sounds Of Heaven. Verrassend goed was ook Christine and the Queens met het nummer Full Of Life (opgebouwd uit de kitscherige maar stiekem o zo mooie Canon in D van Johan Pachelbel). Olijke tracks als De Duck van Prins S en de Geit en Vrouw Van De Dominee (vertaling van Son Of A Preacherman) van Thijs Boontjes mogen niet onvermeld blijven. Maar dé song van het jaar Bull Believer van Wednesday!! Heerlijk, hoe een traditionele rocksong kan ontsporen in ontregelde noise. Luister maar:

Clip van het jaar

Om Putin te pesten zou ik hier de recente clips van Pussy Riot moeten noemen (Dance With The Devil, maar vooral de kortfilm Putin’s Ashes). Maar eerlijk is eerlijk, de allerbeste clipmakers van 2023 zijn de postrockband Squid. The Blades is fascinerend, maar de dromerige drukte in Swing (In A Dream) is helemaal adembenemend!
Ach, weet je, ik doe ze gewoon allebei (#FuckPutin).

Muziekboeken

Ik heb dit jaar veel te weinig muziekboeken gelezen, maar ik kan we een top 3 samenstellen. Op 3 staat dan de recensiebijbel van OOR met mooie illustraties van Typex. Op 2 zet ik Nick Soulsby met Everything Keeps Dissolving – Conversations With Coil, met een dwarsdoorsnee uit interviews die mijn helden John Balance en Peter ‘Sleazy’ Christopherson gaven tussen 1983 (toen ze Coil begonnen) en 2004 (na de dood van Balance).

Maar het beste boek vormt de geschiedenis van labeleigenaar Stevo en Some Bizzare Records in Conform To Deform van Wesley Doyle. Lees alles – in hun eigen woorden – over Soft Cell, Coil, Foetus, The The, Test Dept en Einstürzende Neubauten. Ik raakte zo geïnspireerd dat ik er m’n eigen Spotify-lijstje bij maakte:

Re-releases, compilaties

Ach, ik heb maar even een Top 10 van de beste re-releases gemaakt. Met opvallend veel heruitgebracht werk uit de jaren tachtig. Zelf werd ik wel een beetje emotioneel van het wederzien met From Brussels With Love, de plaat met onder andere Thomas Dolby, Harold Budd, Michael Nyman en John Foxx – waar ik in mijn puberteit zoveel uur mee heb doorgebracht.

De La Soul – Three Feet High And Rising
Soul’d Out: The Complete Wattstax Collection
Blacklips Bar: Androgyns and Deviants, Industrial Romance for Bruised and Battered Angels, 1992–1995
From Brussels With Love
Chet Baker – Blue Room (The 1979 VARA studio sessions in Holland)
Marlene Dietrich – Best MARLENE DIETRICH Movie Themes & Songs
De Toekomst Laat Me Koud, De Nieuwe Nederlandse Golf 1980 – 1985
Sonic Youth – Live In Brooklyn, Ny.
Nasmak – 4our Clicks
Holger Hiller – Ein Bündel Fäulnis In Der Grube

Concerten

Dit jaar heb ik behoorlijk veel acts zien voorbijkomen in Arnhem en in Nijmegen. Memorabel waren gothic queen Zola Jesus die de Stevenskerk tot in haar voegen deed galmen, in haar eentje achter de piano, en de industriële takkeherrie van Ruhail Qaisar voor twintig à dertig mensen in een kleine galerie. Paul Weller was erg goed in Doornroosje, met een dwarsdoorsnee uit werk van The Jam, The Style Council en solo. Zeer indrukwekkend waren John Cale in Paradiso Amsterdam en Peter Gabriel in Köln. Maar doordat ik bij die laatste was, heb ik misschien wel het concert van het jaar moeten missen: Young Fathers live op Best Kept Secret. Gelukkig staat het optreden integraal op YouTube. Waar ik voor de beeldbuis ook erg van heb genoten? Rick Astley (ja die!) en The Blossoms die op Glastonbury een set vol nummers van The Smiths speelden, met als eindconclusie dat Rick Astley een veel betere performer is dan Morrissey. Hahaha.

De doden

Sinds ik schrijf voor Ondergewaardeerde Liedjes, het leukste weblog van Nederland, heb ik al heel wat in memoriams moeten maken. Dit jaar herdacht ik daar onder andere Wim de Bie, Mark Stewart, Tina Turner (als achtergrondzangeres bij Frank Zappa), Sinéad O’Connor, Brian McBride van Stars of the Lid, Rudy Isley van de Isley Brothers, Kevin ‘Geordie’ Walker van Killing Joke en Shane MacGowan van The Pogues. Hoewel het er aan zat te komen was ik erg ontdaan van het overlijden van Ryuichi Sakamoto op 28 maart, overigens kort na zijn Yellow Magic Orchestra-maatje Yukihiro Takahashi op 11 januari. We eren de twee met een fragment van het Amerikaanse programma Soul Train uit 1980. De Japanners spelen Firecracker (toepasselijk in deze tijd van het jaar) voor een volledig zwart publiek. Het levert vreemde beelden op, een beetje vergelijkbaar met een paar jaar daarvoor toen het witte doorgesnoven halflijk van David Bowie daar kwam performen. Vervreemding met soul, dat is precies hoe we popmuziek willen zien!

Iemand schreef onder dit YouTube-filmpje: “Thank you Takahashi-san and Sakamoto-san for the great music. RIP.” … Thank you for the music, dat geldt ook voor 2023.

Fijne jaarwisseling en alle goeds voor komend jaar!

–

Kelela – Raven

Geplaatst op 25 december 2023 door admin

Beantwoorden

Horen we hier de toekomst van de r&b? Ja!! Tegelijkertijd is dit enorm retro. We gaan terug naar de jaren negentig en de jaren nul. Ergens tussen de black queer house community van East Coast USA, de rave-, drum ’n bass- en ambient-scene van Londen en de Tresor-techno en Berghain-beats van Berlijn zweeft het album Raven van Kelela. En neem dat zweven maar letterlijk, want deze muziek is lucide. Neem dan nog een dosis Solange en Beyoncé, Aaliyah en FKA twigs, Arca en wijlen SOPHIE, een paar snufjes Janet Jackson en Björk en – eh – wat Herbie Hancock en Sun Ra Arkestra. Dan is het balboekje van Kelela redelijk compleet. Ware het niet dat ze op deze plaat vooral een heel erg eigen geluid heeft.

Het heeft zes jaar geduurd voordat Kelela een tweede album voor WARP-records opnam, haar vorige – Take Me Apart – kwam uit in 2017. De Amerikaans-Ethiopische Kelela Mizanekristos (Washington, 1983) kampte jarenlang met een forse writer’s block, misschien wel door het succes van haar eersteling. Maar ze wist zich te herpakken. En hoe! Als zwarte queer vond ze inspiratie in de artiesten die house music uitvonden en in de clubs waar dat gebeurde – de ‘safe havens’ waar queers konden feesten en uithuilen en waar hechte communities ontstonden. Zijn die er nog wel? En ze vond inspiratie bij Afro-Amerikaanse schrijfsters en denkers als Kandis Williams, bell hooks, Shaadi Deveraux en Octavia E. Butler. Dat nam ze allemaal mee naar Londen en Berlijn. Ze zocht diepgaande samenwerking met ‘kindred spirits’: hippe namen als Asmara van Fade to Mind’s Nguzunguzu, Philly-dj LSDXOXO, Bambii uit Toronto, Kaytranada en Junglepussy. En ze dook in Berlijn de studio in met Yo van Lenz en Florian T.M. Zeisig van het Duitse ambient-duo OCA.

Dat levert vijftien fascinerende tracks op. Het eerste dat opvalt aan Raven is de rust die de plaat uitstraalt. Het is een welkome, zelfverzekerde rust. Je kunt dit met recht een sereen album noemen. Minimaal en meditatief. Hypnotisch soms. Nummers als de single Washed Away en titeltrack Raven bestaan in de basis alleen uit verzorgd klinkende, ijle synth-drones (meestal maar één of twee akkoorden) plus Kelela’s loepzuivere stem. Ze zingt virtuoos! En in het subtiele prijsnummer Sorbet gaat ze helemaal in slow motion met hemelse vocalen en een zachte beat van gekke geluidjes. “Nowhere to go now / Let it melt away”, zingt Kelela als het nummer naar een langzame climax klimt. Het duistere Holier lijkt ergens in een vacuüm haar baan om de aarde te draaien. Het voelt zo ver weg en donker. Alsof je in je eigen achtertuin naar de hemel kijkt en de ISS ziet passeren. Daar ergens zit die song…

Er zijn ook ‘hard edged’ beats, hoor. En niet zo’n beetje ook. Luister maar naar Bruises of Contact. Maar ze zitten ook in de pure soul van Closure, het poppy Happy Ending of het abstracte Fooley. En gecombineerd met Kelela’s etherische luchtfietserij (positief bedoeld!) krijgen die beats een soort van jaren negentig Goldie-vibe. Denk Timeless. Nou, dan ben ík wel verkocht.

Kelela ageert tegen racisme, misogynie en LHBTQI+-haat, maar zingt ook liefdesverklaringen aan haar vrouw. Ze laat zich van haar meest kwetsbare kant zien, de queer-zangeres ging door een diep dal. De songwriter kan scherp observeren. Maar ze is ook mythisch: de hele plaat staat in het teken van water. De prachtige hoes laat dat al zien. Haar donkere gezicht komt naar boven drijven uit een al even donkere zee. Soms zijn in de synths de golven van de oceaan te beluisteren of we horen Kelela’s happende ademhaling na een diepe duik. Het nummer Divorce eindigt met een herhalende piep als in een sonar. En een titel als Washed Away spreekt natuurlijk boekdelen. Wat is het met dat water? Is het een metafoor voor (weder)doop? Dat sluit wel aan bij de nog veel sterkere metafoor in het titelnummer. Dat is die van een raaf. “A raven is reborn / They tried to break her / There’s nothing here to mourn”, zingt de sterke queer. En: “The hype will waver / I’m not nobody’s pawn / Don’t need no favors / It’s all good, I’ve moved on”. Ze is uit dat zwarte gat. Het is goed om te horen dat Kelela haar kracht en haar vrijheid na zoveel jaren eindelijk heeft gevonden. Het levert een heel compleet album op. Raven is zowel soulful als avantgarde, zowel dance als dada. Bij iedere draaibeurt sleutelen Kelela & co een uur lang aan je temporaalkwab. En dat is lekker!

–

Alle beste albums van 2023:

MC Yallah vs. Aunty Rayzor

Geplaatst op 11 december 2023 door admin

Beantwoorden

Kort na elkaar verschenen dit jaar twee Afrikaanse hiphopplaten gemaakt door vrouwen die zijn voortgekomen uit de scene rondom het experimentele dance-collectief Nyege Nyege Tapes uit Kampala in Oeganda. Half april verscheen Yallah Beibe, de tweede plaat van de Keniaanse/Oegandese Yallah Gaudencia Mbidde alias MC Yallah. En begin september kwam de debuutplaat Viral Wreckage uit van Bisola Olugbenga uit Nigeria, die we beter kennen als Aunty Rayzor (vanwege haar messcherpe raps). Op beide platen komen we interessante namen tegen als de Frans-Berlijnse female dj Debmaster, de Japanse producer Scotch Rolex en producer Chrisman uit Congo. Welke van de twee platen de beste is? Ik heb een lichte voorkeur, maar ik wil niet kiezen. Dat doen jullie maar. Ik bespreek ze allebei. Dus eigenlijk is dit rijtje niet de 23 van 23, maar 24. Alleen dat bekt wat minder lekker.

Maar eerst gaan we terug naar 2021 voor een antwoord op de vraag: wat is de meest opwindende clubmuziek ter wereld? Is het de Braziliaanse baile funk of juist de elektronische afrobeat uit Nigeria en Oeganda van labels als Nyege Nyege of Hakuna Kulala? Beiden, zo bleek tijdens een hete dj-set op het In/Out-festival in Kampala. Daar stond baile-god Cris Fontedofunk uit São Paulo op het podium met Chrisman, Aunty Rayzor en MC Yallah. De dames gingen helemaal loos. In extase! Aan het eind kruipt Rayzor op handen en voeten over het podium terwijl Yallah maar blijft shaken en shaken. De handen gaan in de lucht en ze schreeuwen lachend: “Uganda!”, “Nigeria!” en “Brazil!”. De kruisbestuiving werkte als een tierelier.

Het is niet dat MC Yallah nieuw was in de scene. Zij maakt al hiphop sinds 1999, maar haar output is niet zo hoog. Na een paar singles bracht ze in 2019 haar debuutplaat Kubali uit, samen met Debmaster. Aunty Rayzor is van iets later. Zij bracht in 2020 haar eerste single uit: Kuku Corona. En dit jaar kwam zij dus met haar eerste album.

Als het gaat om talen, dan wint MC Yallah het bij de dames. Zij rapt niet in twee, maar in vier talen: moeiteloos wisselt ze Luganda en Engels met dialecten als Luo en Swahili. Per track test ze de cadans van haar tong voordat ze een taal kiest. Ze rapt snel en scherp, met gemak gaat ze over singeli beats van 300 bpm heen. Het maakt haar niet uit dat westerlingen haar wel of niet verstaan. MC Yallah: “It’s the impact that I leave on them.” Die maakte ze al op Kubali, maar op Yallah Beibe heeft ze haar muzikale spectrum nogal verbreed. Naast hiphop hoor je dancehall, trap, techno, maar ook noise, industrial, hardrock en er komt zelfs wat gothic voorbij. Alles klinkt rauw, maar qua geluid kent Yalla Beibe net zo’n breed palet. Dj Debmaster maakt haar tracks wat koud en glanzend, terwijl Chrisman juist heet en gruizig klinkt. Mijn voorkeur gaat uit naar de wat duistere kant van Debmaster. Een van de hoogtepunten op de plaat is No One Seems To Bother, dat lijkt opgenomen in een vunzige SM-kelder. We horen een beat van zweepslagen en Lord Spikeheart van de Keniaanse metalband Duma mag volop grunten. “The world is going under and no-one seems to bother”, zingt Yallah in het Engels verwijzend naar alle conflicten in de wereld (die in Gaza was nog niet eens begonnen) om daarna over te schakelen naar het Swahili: “Jirani yako pia amegeuka aduyi” (“je buurman is nu je grootste vijand”). Op andere nummers is het weer traditionele hiphop-borstklopperij, maar MC Yallah moet wel, zo zegt ze zelf. Niemand in het westen ziet haar staan, dus prijst ze zichzelf maar aan.

Aunty Rayzor is de 21^e eeuwse belichaming van Roxanne Shanté’s Sharp As A Knife. Haar stijl wordt ergens mooi omschreven als ‘ratatat raps’. Ze doen ergens denken aan de wreedheid van Lil’ Kim gemengd met het theater van Nicki Minaj. Het album Viral Wreckage op het Hakuna Kulala-label heeft net zo’n breed palet als dat van MC Yallah, alleen zoekt Aunty Rayzor het in vriendelijker stijlen: Afrikaanse highlife, baile funk, dancehall. Die mixt ze lekker met trap, grime en drill. Debmaster en Scotch Rolex pakken weer uit, maar de Fontedofunk, de jonge Oegandese producer Ill Gee en de Keniaanse avant-pop futurist Kabeaushé mogen ook los.

Een nummer als Doko (met producer Slimcase) is bijna een traditioneel Afrikaanse folksong met spirituele chants. Op Bounce – toepasselijke titel – laat dj Fontodefunk de hele wereld stuiteren, terwijl Aunty al twerkend lijkt te rappen. Pure seks dit. Fall Back, met een jubelende gastrol voor de Congolese zanger Titi Bakorta, is juist weer een bevlogen ballad. Heel mooi. Ook bij Aunty gaan de scherpe randjes er een beetje af als ze tussen de lome gitaarriffs door zingt over hoe ze verliefd wordt. En dan is er nog Tobaya, een stonede r&b-track die een beetje waterig à la Kelela klinkt (die zien we later nog terugkomen in de 23 van 23).

Fijn is overigens – bij beide dames –dat de nummertjes bijna nergens de drie minuten overschrijden. Kort maar krachtig zijn zowel Yallah Beibe als Viral Wreckage. Nederlandse festivalgangers konden al twee keer genieten van MC Yallah. In 2022 stond ze op het festival Dekmantel en in 2023 was Le Guess Who aan de beurt. Aunty Rayzor komt volgend jaar. In juni 2024 staat zij op Rewire. Laten we hopen dat zowel MC Yallah als Aunty Rayzor heel productief blijven. Want ik denk dat we het beste nog niet hebben gezien.

–

Alle beste albums van 2023:

Leendert Douma

Tagarchief: Kelela

Jaaroverzicht 2023

Kelela – Raven

MC Yallah vs. Aunty Rayzor