The Smile – A Light For Attracting Attention

Het avontuur begon in mei 2021 met een cryptische post op de Insta van Thom Yorke: een sinister gedichtje van Ted Hughes over een ‘smile’. Drie dagen later stond er een onbekende band op de benefiet-editie van Glastonbury en verklaarde Yorke de nieuwe naam: “Not the Smile as in ha ha ha, more the Smile of the guy who lies to you every day.” Het avontuur eindigde (vooralsnog) deze zomer met een aantal indrukwekkende optredens op festivals – bijvoorbeeld op Down The Rabbit Hole. We stonden ons aan de rand van het podium te vergapen. Alle fuzz was niet voor niets!

Want in de tussentijd was de geruchtenmachine over optredens van The Smile op gang gekomen. Geheimzinnig. Gedurfd. Opwindend. Er was een trits singles en het hoogtepunt was het verschijnen van het album A Light For Attracting Attention (wat een toepasselijke naam) in mei 2022. Het is het beste Radiohead-album sinds Amnesiac uit 2001. Alleen… het is geen Radiohead.

The Smile is wel de creatieve as van Radiohead: zanger/multi-instrumentalist Thom Yorke en gitarist/multi-instrumentalist Johhny Greenwood. De jeugdvrienden werken samen met jazzdrummer Tom Skinner – bekend van Sons Of Kemet en Floating Points. Een soort supertrio dus, en zeker geen spin-off. The Smile is meer dan de som der delen. Je zou het Radiohead-light kunnen noemen, maar dan in positieve zin. The Smile is op A Light For Attracting Attention veel lichter en speelser – en blijer! – dan de oude, zware band uit Oxfordshire. Melodieën en ritmes buitelen over elkaar heen. De energie en het spelplezier zijn hoorbaar in alles. Het is een verademing.

Is het dan ironie dat de plaat opent met het nummer The Same? Misschien. Het is het enige nummer waarop Yorke en Greenwood helemaal samen te horen zijn. Geen drums, geen blazers. No strings attached. Wel zacht pulserende synths. Het doet vaag denken aan Everything Is In Its Right Place op Kid A, decennia terug. Maar daarna slaat The Smile toch echt linksaf. Er is krautrock (We Don’t Know What Tomorrow Brings), er is onderkoelde afro-funk (geniet van dat baslijntje in The Smoke! – en dan die falset van Thom Yorke eroverheen: het is bijna Fela Kuti meets Marvin Gaye), er is een zweverige Thomas Dolby-ballad (Speech Bubbles roept herinneringen op aan The Flat Earth) en er is Sons Of Kemet-achtige springerigheid (The Opposite). The London Contemporary Orchestra heeft een grote rol op deze plaat. Alleen filmische ballads als Pana-Vision en Free In The Knowledge doen nog denken aan Radiohead-platen als OK Computer, maar dat geeft natuurlijk niet. Het is trouwens heeeel erg lang geleden dat er een meezinger als Free In The Knowledge uit de pen van Yorke kwam rollen. Een van de hoogtepunten op het album is de pure punk van You Will Never Work In Television Again, een keiharde #MeToo aanklacht tegen de vette Harvey Weinsteins, geniepige Voice Of Holland-coaches en Silvio ‘bunga bunga’ Berlusconi’s.

En dit heerlijke allegaartje werd deze zomer dus naar de grote podia gebracht. Het is even wennen voor het publiek, want Radiohead-klassiekers worden 0,0 gespeeld. Ook vergeten lijkt de stuurse houding die Thom Yorke met zijn oude band nog weleens op het podium had. Hij staat nu te grappen en de clown uit te hangen. Qua gekke dansjes steekt hij Talking Heads-zanger David Byrne naar de kroon. Op het podium staan twee sets met een batterij aan instrumenten. Daarop mogen Yorke en Greenwood zich uitleven. Beide wisselen bas, gitaar, piano, synths en allerhande effectapparatuur af, waarbij – en ook dat is een vertrouwd beeld! – Johnny Greenwood af en toe ook de strijkstok hanteert. Een derde set op het podium is helemaal volgebouwd met allerlei zware en lichte percussie-instrumenten. Hierop mag Tom Skinner helemaal loos gaan. Met z’n drieën meanderen ze zich door de vele ritmewisselingen, riffs en hooks van alle nummers op het album. De energie bouwt op en gaat liggen, bouwt op en gaat liggen. Het hele veld golft mee. Iedereen denkt: dit smaakt naar meer! En dat gaat er komen, zo bezweert Thom Yorke ons vanaf het podium. Een tweede plaat is in de maak.

Tot die tijd kunnen we ons vermaken met een live-album (opgenomen op het Montreux Jazz Festival). Of A Light For Attracting Attention nog eens op de draaitafel gooien.

Alle beste albums van 2022:

Charlotte Adigéry & Bolis Pupul – Topical Dancer

Racisme, misogynie, ijdelheid op social media, seksuele aanranding, culturele toe-eigening of doorgeslagen politieke correctheid. Je kunt er maar beter mee lachen. Dat lijkt het motto van Charlotte Adigéry en Bolis Pupul op hun eerste officiële album: Topical Dancer. (En niet TRopical Dancer, zoals velen in eerste instantie zullen denken.) De titel zegt precies wat de plaat inhoudt: het Belgische duo is ontzettend on-topic én je kunt er als een gek op dansen. Dat laatste heeft ook te maken met de bemoeienis van de ‘fucking broertjes Dewaele’ – alias Soulwax, alias 2ManyDJ’s – met deze plaat. Charlotte Adigéry en Bolis Pupul namen op voor hun DEEWEE-label.

Dat het duo uit Gent heel wat in hun mars heeft, bleek al in 2018. Toen brachten ze de EP Zandoli uit, over hoe het leven op het Belgische vlakke land is voor Charlotte, een vrouw met Nigeriaanse en Caribische roots. Met Topical Dancer gaan ze daar nog dieper en breder op in. Dat begint al met de single Blenda. Over een superswingende beat zingt Adigéry cynische teksten als: “Go back tot he country where you belong!” En vervolgens stelt ze zich de vraag: “Siri, can you tell me where I belong?” Op Esperanto klinkt het hoopvoller: “I’m a world citizen / I don’t believe in borders” en kunnen er grappen gemaakt worden als “Don’t say: I like a black Americano. Say: I’ll have an African American please”. Hey is een nummer dat ironisch over-the-top is volgepropt met waarden als ‘gelijkheid’, ‘harmonie’, ‘verscheidenheid’ en ‘integriteit’. Je krijgt er de kriebels van. In het Frans en Creools gezongen Ich Mwen hoor je wijze levenslessen van Charlottes moeder Christiane. In It Hit Me zingen Charlotte en Bolis met gepitchte stemmen over misbruik en pesterijen, juist op de momenten dat ze seksueel begonnen te ontluiken. Het is hier dansen en huilen tegelijk.

En dan is er nog een tritsje aan absurdistische nummers. (Is absurdisme erfelijk? Bolis Pupul is een pseudoniem van Boris Zeebroek. Hij is de zoon van Luc Zeebroek alias Kamagurka.) Zo is Huile Smisse – lees Will Smith! – een parodie op het Allo Allo-Engels van de Franstaligen. Ceci N’Est Pas Un Cliché is pure René Margritte: een opsomming van rock- en popclichés als “I throw my hands up in the air / And I wave ‘em like I just don’t care”, “You’re as cold as ice” en “Let’s dance the night away”, om te eindigen met “I bet this song sounds real familiar”. HAHA is helemaal opgetrokken uit aanstekelijke samples van lachbuien van Charlotte Adigéry. En Making Sense Stop is een ode aan… Stop Making Sense van hun Talking Heads-held David Byrne. En dan is er ook nog het leuke intro: een collage van elke keer dat Charlotte aanbelt bij DEEWEE. Je wordt er helemaal vrolijk van.

Zo vrolijk wordt je ook van de ruim vijftig minuten aan muziek van Charlotte, Bolis en de broertjes Dewaele. Die is een beetje als Moloko meets Bananarama op een acid- of techno-party waar Miss Kittin staat te draaien. Dance van alle tijden dus en de lekkere basjes en swingende synth-lijntjes vliegen je om de oren. Er is elektropop. Er zijn Afrikaanse poly-ritmes. Er zijn dwingende kale Soulwax-beats. Nee, hierop kun je niet stil blijven zitten.

De plaat eindigt met weer een single, het nummer Thank You. Je had het al kunnen verwachten: dit is geen kwezelachtig ABBA-thank-you-for-the-music-gezeik. Nee, het is een cynische middelvinger naar de niet-constructieve feedback van mansplainers en betuttelaars. “Thank you so much for this opportunity (oh, thank you) / Yes, this is really good exposure for us (oh, thank you) / And exposure shouldn’t have a price, right? (oh, thank you) / ‘Cause money doesn’t rhyme with creativity (oh, thank you).” En… “Yes I prefer my first EP too! (oh, thank you).” Geef hun portie maar aan Fikkie.

Mag ik als oude witte mansplainer hier dan toch afsluiten? Dan zou ik niet zoiets zeggen als ‘dit Belgische duo zet op ingenieuze en humorvolle wijze de verwarring van de eerste decennia van de 21e eeuw om in intelligente en aanstekelijke clubmuziek’, al zou dat wel waar zijn. Nee, ik zeg: ‘Geniet! Denk na! Dans je kont eraf! Deze plaat is vet!’

Alle beste albums van 2022:

Happy birthday, Remain In Light

Een veertigjarig jubileum: op deze dag in 1980 brachten de Talking Heads het album Remain In Light uit. So happy birthday!

Een trommetje: takketak. “HA!”, schreeuwt zanger David Byrne en dan barst de gekte los. Born Under Punches. Syncoperende speedy polyritmes, gitaarwolken, staccato aanslagen op de synthesizer, basstoten. “Blblblbl” doet iemand op de achtergrond, dan schreeuwt weer iemand “IE!”. En het koortje gaat maar door ‘and the heat goes on, and the heat goes on’. Nergens een moment van rust. Het klinkt volledig abstract. Een soort van Afrofunk-machine is losgebarsten en daaroverheen declameert Byrne bizarre teksten. “Take a look at these hands / The hand speaks / The hands of a government man / I’m so thin / All I want is to breathe”. Deze muziek is onaards.
Op het tweede nummer keren we ietsje meer terug naar het New York op het randje van de jaren zeventig en tachtig – de natuurlijke habitat van de Talking Heads, waar ze furore maakten in club CBGB’s. Crosseyed And Painless is ook een afro-machine, maar er zit iets meer funk (en een snufje hiphop) in dan de abstracte voorganger. David Byrne rapt. Over feiten. “Facts don’t do what you want them to.” (Zo actueel weer, opeens.) Maar de teksten zijn even bizar als het vorige nummer, net als de solo’s van gitaar en synths. Of solo’s? Het zijn meer erupties van geluid.
Nog gejaagder wordt het in de laatste track van kant A: The Great Curve. “The world moves on a woman’s hips / The world moves, and it swivels and bops.” Nog ingewikkelder ritmes. Nog meer zang en antwoordzang. Fela Kuti in kwadraat – maar dan met een nerdy witte man als voorganger, een beetje een autist. Ondertussen bouwt de muziek steeds verder op. Zangeressen buitelen over elkaar heen. En ritmes. Alles draait om elkaar heen. Je weet niet meer wie of wat je hoort. Alleen gastgitarist Adrian Belew springt eruit, die behandelt zijn instrument als ware het een elektrische zaag. Is dit voodoo ofzo? Overal hoor je geesten.

Wat horen we hier? Zijn dit de Talking Heads die we kennen van de korte en hoekige new wave-liedjes op platen als More Songs About Buildings And Food? Alleen de dada-achtige, funky fonetische track I Zimbra op de plaat Fear Of Music uit 1979 geeft alvast wat vingerwijzingen voor waar het naartoe gaat. Kort na die plaat verdwijnt David Byrne van de radar. Achteraf blijkt hij met producer Brian Eno te werken aan het project My Life In The Bush Of Ghosts: een album met Afrikaanse en elektronische voodoo-ritmes en muzikaal een blauwdruk voor Remain In Light. Maar dan zonder de stem van David Byrne. In plaats daarvan gebruiken ze ‘gevonden stemmen’, zeg maar de voorlopers van samples. Tv-dominees, Arabische zangers, politici op de radio, duivelsuitdrijvers, het reciteren van de Koran. En zo is de toon gezet. Byrne en Eno (die dan bijna wordt gezien als volwaardig bandlid) halen de andere Talking Heads naar de Bahama’s – plus een aantal top of the bill gastmuzikanten – en het gezelschap gaat jammen. De opnamen daarvan worden door Eno achteraf flink geknipt en geplakt tot Remain In Light zoals ‘ie nu klinkt. Een beetje ontstaan als Bush Of Ghosts, dus, en op zo’n manier lijken de overige Talking Heads (drummer Chris Frantz, bassiste Tina Weymouth en toetsenist Jerry Harrison) de gastmuzikanten op hun eigen plaat. Zeer tot hun ongenoegen, natuurlijk, en ook volkomen onterecht. Zij zijn cruciaal voor Remain In Light.

Er bestaan een paar iconische Talking Heads-nummers. Psycho Killer is er zo een, en Life During Wartime, Slippery People of Road To Nowhere. En kant B van Remain In Light opent met een icoon: Once In A Lifetime. Dus ja, wat moet je daar nog over zeggen. Briljante tekst, briljante opbouw, briljante geluiden. Gaat nooit vervelen. Geniale clip ook, werd grijsgedraaid in de begindagen van MTV.
Als je de lijn vanuit kant A doortrekt, dan begint er iets op te vallen. Met elke track wordt de muziek een beetje rustiger. Houses In Motion is zweverig en spookachtig met fantastische psychedelische, Oosterse trompetpartijen van Jon Hassell en een mompelende David Byrne: “I’m walking a line, I hate to be dreaming in motion / I’m walking a line, just barely enough to be living”.
Seen And Not Seen toont de genialiteit van de Talking Heads-voorman als tekstschrijver nog wat meer. “He would see faces in movies, on TV, in magazines, and in books / He thought that some of these faces might be right for him / And that through the years / By keeping an ideal facial structure fixed in his mind /Or somewhere in the back of his mind / That he might, by force of will / Cause his face to approach those of his ideal / The change would be very subtle/It might take ten years or so/ Gradually his face would change its shape / A more hooked nose / Wider, thinner lips / Beady eyes / A larger forehead.”
En een van de hoogtepunten van het album is het tegelijkertijd mysterieus als melancholisch klinkende Listening Wind – over een basis van gekke, dwarse geluidjes zingt Byrne over een ‘native American’ die zijn land verpest zag worden en hij zint op wraak.
Tot slot is het tempo helemaal gaan liggen bij het donkere, bijna gothic-achtige The Overload, waarvan weleens beweerd wordt dat het een ode is aan Ian Curtis van Joy Division.

Er zitten zoveel aspecten en verhalen aan deze plaat, maar er is ook al zoveel over gezegd en geschreven. Zoveel gedocumenteerd ook, dat ik het op deze plek laat bij wat romantische bespiegelingen. Mijn eindconclusie? Dat het sindsdien nooit meer echt goed is gekomen tussen Byrne en de andere Heads – ondanks nog jaren van briljante platen en tournees – nemen we maar voor lief. Remain In Light is een van de beste platen ooit gemaakt. Tijdschrift Rolling Stone omschrijft het album in 1980 al treffend: “scary, funny music to which you can dance and think, think and dance, dance and think, ad infinitum”.

Meer jarige platen?

Angelique Kidjo – Remain In Light

Er zijn rock-historici die het vierde album van de Talking Heads, Remain In Light uit 1980, hebben uitgeroepen tot De Beste Plaat Ooit Gemaakt. Terecht. Het is de ideale combinatie tussen lichaam en geest: die keihard swingende Afrikaanse polyritmiek met die intellectualistische teksten. Het is ook de ideale combinatie tussen twee culturen: het Afrika van met name de Nigeriaanse Fela Kuti en de New Yorkse art-scene eind jaren ’70 begin jaren ’80.

AH!
Zet die plaat nog eens op en je zit er meteen weer in. “AH!”, schreeuwt voorman David Byrne en dan barst het wilde feest los. Over elkaar buitelende ritmes, hoekige gitaarsolo’s, een synthesizer die als een zaag door de muziek heen gaat. David Byrne zingt gejaagd, neurotisch, angstig soms. Remain In Light is een typische Koude Oorlog-plaat. Langzaam wordt het tempo afgebouwd, via het fascinerende Houses In Motion met de prachtige trompet van Jon Hassell, naar het stemmige Listening Wind en het esoterische The Overload.

OK
Dit is een plaat die op zichzelf staat in de popmuziek. Een begrip, zoals bijvoorbeeld Sgt. Peppers, de eerste Velvet Underground, OK Computer, Unkown Pleasures of Never Mind The Bollocks dat ook zijn. Het is dan ook een hele gewaagde keuze geweest van Angelique Kidjo om anno 2018 Remain In Light integraal te coveren, dezelfde nummers in dezelfde volgorde. Het is geen gimmick van Kidjo. Dat heeft de vrouw ook helemaal niet nodig. Met een aantal Grammy’s op zak en een Unicef ambassadeurschap is zij een van de belangrijkste Afrikaanse artiesten.

Wow
Nee, er zit veel meer achter de keuze. Toen de Talking Heads Remain opnamen, was zij een meisje dat leefde onder Marxistische dictatuur in Benin. De muziek waar ze mee opgroeide – van Fela Kuti tot de Beatles – was opeens verboden. Eenmaal gevlucht naar Parijs, hoorde ze in 1983 op een feestje de hit Once In A Lifetime. “Ik dacht: wow, dit is Afrika”, vertelt Kidjo in een interview. “Maar de mensen zeiden: nee, dit is rock ’n roll.” … Daarmee legt ze de vinger op een zere wond. De Talking Heads werden er destijds van beschuldigd dat ze de Afrikaanse cultuur exploiteerden voor eigen gewin. Onterecht overigens, want als er iemand was die in elk interview benadrukte dat hij de mosterd bij Fela Kuti had gehaald, dan was David Byrne dat wel. Maar de Heads – met name Byrne en producer Eno – gaven hun intellectuele westerse draai aan de afrobeat.

Fon
En wat deed Angelique Kidjo? Ze nam deze verwesterde variant en gaf er weer haar Afrikaanse draai aan. Ze bracht Remain In Light terug naar het eigen moederland. En dat deed ze niet met de minste krachten. Op Remain In Light 2018 horen we de blazerssectie van de afrobeat-revivalband Antibalas uit Brooklyn, we horen Ezra Koenig van indieafroband Vampire Weekend, soulman Blood Orange en we horen Fela Kuti’s oude drummer Tony Allen – de eigenlijke uitvinder van de afrobeat. Hoe het resultaat dan klinkt? Heel wat aardser dan de Talking Heads-versie. Veel Afrikaanser ook, omdat Kidjo soms op de proppen komt met teksten in haar eigen taal, het Fon, en strofen van Fela Kuti. En waar zowel het geluid als de zang bij de Talking Heads wat mager waren, klinkt Remain In Light bij Angelique Kidjo hard, vol en warm. Helemaal 2018.

Hips
Dat het ‘terugclaimen’ van kant 1 van Remain In Light wel zou slagen, mag geen verrassing heten. Dat dwingende swingende van de snelle nummers laat zich wel vertalen naar het Afrika van nu. Teksten als “the world moves on a woman’s hips” (The Great Curve) of “all I want is to breathe… the heat goes on and the heat goes on” (Born Under Punches) passen daar helemaal bij. Dat het ook werkt bij de wat esoterische nummers van kant 2 is wel een openbaring. Nummers als Seen And Not Seen (over iemand die geen gelijke gezichten ziet in de cultuur om hem heen) of Listening Wind (over Mojique die een bom plaatst om de Amerikanen te verjagen die zijn land bezetten) krijgen juist een extra lading.

Angelique Kidjo legde haar werk voor aan elk lid van de Talking Heads. En zij zagen dat het goed was. Remain In Light mocht terug naar Afrika. De cirkel is rond.

Alle beste albums van 2018: