A Lily – Saru I-Qamar

Geplaatst op door

Deze prachtplaat is opgetrokken uit dromen en spoken. Over dromerige Aphex Twin-achtige ambient klanken hoor je stemmen uit een ver verleden. De spoken zingen over heimwee en verdriet.

A Lily is een wonderbaarlijk project van de in Malta geboren en getogen James Vella. Hij is labelbaas van het bijzondere Phantom Limb, maar ook schrijver en zanger/gitarist bij de postrock-band Yndi Halda uit Canterbury. Al decennialang brengt hij af en toe elektronisch werk van A Lily uit en dit jaar voor het eerst op zijn eigen label (ik kom hier nog op terug).

Ghana

Saru I-Qamar is opgebouwd rondom stemmen van Maltese emigranten uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Rond die tijd kon je gerust spreken van een diaspora. Uit economische redenen, maar soms ook politieke (toen Malta nog een Engelse kolonie was onder het regime van premier Dominic Mintoff), vetrokken vele Maltezen naar bijvoorbeeld Engeland, Amerika, Australië of Nieuw-Zeeland. Ze stuurden geen brieven, maar cassette-post naar het thuisfront om te vertellen hoe het was in de ‘nieuwe wereld’. (Een generatie later werden dat VHS-banden.) Op de cassettes namen ze zogenaamde ‘ghana’ op. Dat zijn traditionele Maltese liederen op welke melodieën ze teksten over het dagelijks wel en wee improviseerden. Liederen van heimwee en van hoop, vol verdriet en verlangen – en in het Maltees natuurlijk, een voor ons onbegrijpelijke taal die nu bijna nergens meer wordt gesproken. Het is muziek waarin de Arabische wortels van Malta doorklinken.

Dialoog

De organisatie Magna Żmien verzamelde die cassettes en digitaliseerde een groot aantal, om zo de Maltese cultuur te archiveren. James Vella benaderde Magna Żmien in 2022. Hij mocht met de tapes aan de slag. Eerst wilde hij hedendaagse zangers en zangeressen de liederen opnieuw laten opnemen – omdat de geluidskwaliteit van de oorspronkelijke banden te wensen overliet – en dat laten begeleiden door traditionele instrumenten uit Malta. Gelukkig schoot hij dat idee snel af! Hij besloot de stemmen uit het verleden zoveel mogelijk onbewerkt te gebruiken, ze hooguit alleen wat op te poetsen – onder andere met autotune – of wat te vertragen of versnellen. Dan pasten ze soms beter bij de geheimzinnige elektronische klanktapijten die hij erbij produceerde. Het resultaat is heel bijzonder. Het heden gaat een dialoog aan met het verleden van Malta. In die zin past deze release helemaal binnen de recente focus van het label Phantom Limb: een mix van traditioneel en experimenteel elektronisch.

Spookstemmen

Een van de spookstemmen – die meermalen terugkomt – is van een vrouw waarvan we alleen de voornaam weten: Żeżina. Zij zingt bijvoorbeeld op de opener Żeżina Ddoqq is-Shab (“Żeżina treedt op voor de wolken”). Wat er precies gebeurt is, weten we niet. Ze verzucht: “Mindu rabbejtli l-mustaċċi kemm sirtli mqareb. U naqbadhomlok, naqtagħhomlok, u nbigħhomlok.” (“Sinds je een snor hebt, ben je stout. Dus ik pak ‘m, knip ‘m af en verkoop ‘m.”) Maar een van de meest bijzondere opnames van Żeżina klinkt op Sirna I-Qamar. De vrouw weet niet dat ze nog wordt opgenomen en begint spontaan (onbespied) te neuriën en te giechelen. Heel mooi en melancholisch: dit woordloos gezang is misschien wel het meest veelzeggend op deze plaat. Een van de geheimzinnigste tracks is Nitolbu Lil Dawk Li Lejlu (“Wij bidden voor hen die door de nacht gaan”), omdat de stemmen hier helemaal vervagen in de elektronische bedding. Meerdere generaties ontmoeten elkaar in de laatste minuten van het album. Issa, Kuljum, Għal Dejjem Żgħażagħ (“Nu, elke dag, voor eeuwig jong”) eindigt met opnamen van een feest waarop een oude dronken man een vrolijk lied zingt op een feest vol jongeren. Het is een beetje symbolisch voor deze plaat: toen en nu ontmoeten elkaar.

Heimweeberichten

De prachtige beelden bij de tracks op Saru i-Qamar zijn gemaakt door videokunstenaar Nicholas Bonello. Hij gebruikte de familie van Vella (ook op de albumhoes), die uitvloog over de wereld. Deze plaat is een persoonlijk verhaal, maar daarom zo universeel. Via de ‘heimweeberichten’ – die schijnbaar uit de ether van een andere dimensie worden geplukt – komen de vertrokkenen weer tot leven. Of de doden. Ze zijn aanwezig, maar blijven onbereikbaar. De titel van het album spreekt boekdelen, want “saru I-Qamar” betekent letterlijk “zij werden de maan”.

–

–

–

–

Alle beste albums van 2024:

Laat een reactie achter