Mijn moeder en ik presenteerden op 7 oktober het boek ‘In de slagschaduw van de oorlog. Herinneringen aan een jeugd in de jaren dertig en veertig’ in het Leescafé van de Bibliotheek in Kulturhus de Breehoek in Scherpenzeel. Het zijn de memoires van mijn overleden vader Wouter Hugo Douma.
Hoe maakte een kind op de Veluwe de crisis mee, en de tweede wereldoorlog die daarop volgde? Douma was twaalf jaar toen WOII uitbrak. Hij maakte de dramatische evacuatie van 10 mei 1940 mee. Hij zag bombardementen, een mogelijke V1-inslag en later de geallieerde parachutisten boven de Ginkelse Heide. In de oorlogswinter moest hij met zijn ouders en broertje vluchten naar het dorp De Glind. Zij woonden daar een tijd bij een boer in het kippenhok. Toen ze terugkeerden troffen zij hun huis en hun stad in puin.
Na de oorlog bleef Douma in Wageningen. Hij ging er sociologie studeren en werd wetenschappelijk hoofddocent. In de jaren tachtig zat hij in het college van bestuur van Wageningen UR, toen nog de Landbouwhogeschool.
Op late leeftijd blikte Douma terug op zijn jongensjaren. Wouter Hugo Douma is overleden op 22 maart 2012. Het boek is uitgegeven door zijn nabestaanden.
‘In de slagschaduw van de oorlog’ is een boekje van 80 pagina’s met hard cover en kost 12,50 euro (exclusief verzendkosten). Wil je exemplaren bestellen? Mail mij dan: leendertdouma@xs4all.nl.
Onlangs is het boek ‘In de slagschaduw van de oorlog. Herinneringen aan een jeugd in de jaren dertig en veertig’ verschenen. Het zijn de memoires van mijn overleden vader Wouter Hugo Douma. Hij was twaalf jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog begon en woonde in Wageningen. Op 4 mei herdenken we de doden. Maar deze dag was voor Wouter eigenlijk Bevrijdingsdag, al moest hij ook verkassen naar het kippenhok.
Een domper op de feestvreugde kwam een paar dagen na de bevrijding van Barneveld. We zaten met z’n allen aan het middageten. Toen zei boer Van Diermen nogal plompverloren: “Nou, de oorlog is over. Jullie moesten maar ‘ns naar huis toe gaan.” Mijn vader heeft hem toen aan het verstand gebracht dat dat niet zomaar ging. Wageningen was zwaar beschadigd en zonder voorzieningen en het was nog steeds afgesloten voor burgers. Maar de sfeer was door die opmerking van de boer toch bedorven. Omdat ze ook niet wisten hoe lang het nog zou duren voor we terug konden, suggereerden mijn ouders dat we tot ons vertrek nog zouden bivakkeren in een van zijn leegstaande kippenhokken. Die stonden zo’n honderd meter achter de boerderij in het weiland.
…
Het was een onvergetelijk moment, toen in de vroege avond van 4 mei de Engelsen via de BBC hoorden dat Duitsland had gecapituleerd. Als een lopend vuurtje ging het bericht door hun kampement en de boerderij. Vergezeld met gejuich: “War is over! War is over!” In de hele buurt heerste euforie. De soldaten schoten hele bogen lichtspoormunitie de lucht in. Ze haalden drank te voorschijn, echte whisky, die we in het kippenhok en op het erf dronken. Uit theekopjes bij gebrek aan glazen. En iedereen feliciteerde elkaar.
Toen werd er geroepen om Bill. Dat was een van de soldaten waarvan ze wisten dat het een goede zanger was. “Bill! Sing ‘Jerusalem’. Please do!” Bill werd op het hek achter het erf gezet, voor een publiek van soldaten, boeren en evacues. En inderdaad. Hij zong krachtig en ontroerend tegelijk, schallend over de weilanden in de schemering, die oude hymne.
‘In de slagschaduw van de oorlog’ is een boekje van 80 pagina’s met hard cover en kost 12,50 euro (exclusief verzendkosten). Wil je exemplaren bestellen? Mail mij dan: leendertdouma@xs4all.nl.
Deze week is het boek ‘In de slagschaduw van de oorlog. Herinneringen aan een jeugd in de jaren dertig en veertig’ verschenen. Het zijn de memoires van mijn overleden vader Wouter Hugo Douma. Hij was twaalf jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog begon en woonde in Wageningen. Hieronder staan twee losse fragmenten over het begin van de Slag om Arnhem, beleefd vanuit Wageningen.
En toen brak 17 september aan. Het was een mooie, zonnige zondagmorgen. Toen ik naar buiten ging zag ik in de struiken van onze voortuin en op de fruitbomen van de boomgaard aan de overkant van de weg allemaal strookjes zilverpapier. Ze dwarrelden ook door de lucht. Zulke zilverpapiertjes werden wel vaker uitgeworpen door geallieerde vliegtuigen. Dat deden ze om de elektronische opsporingsapparatuur van het Duitse luchtafweergeschut te ontregelen. Ik lier er achter aan de Dolderstraat in, om ze te vangen en op te rapen. Achter de kwekerij van Schiphorst, bijna om de hoek van de Oude Bennekomseweg, zag ik een statig eskader zware bommenwerpers aankomen vanuit het zuiden. Plotseling zag ik de bommen er uit tuimelen. Met enorme explosies en rook en vuur kwamen ze vlakbij neer. Ze vielen op de dichtstbijzijnde rand van de woonwijk Sahara en op de Diedenweg.
…
Je hoorde nu ook het mitrailleurvuur van de strijd op de grond. Mijn oom Gerrit opperde om een loopgraaf te maken, om buiten een schuilplaats te hebben. Die groef hij samen met mijn vader en de buurman. Eelko en ik hielpen mee. Het werd een grote W-vormige schuilloopgraaf tussen de bessenstruiken in onze achtertuin. Zo waren we beschermd en konden we toch zien wat er gebeurde in plaats van in de kelder te kruipen. Tijdens het overkomen van nieuwe vluchten stonden of zaten we daar dan, samen met de buren. Nog hoor ik het aanhoudende geklaag van hun kleine Cora, van nog geen drie jaar oud. Tussen het zware gedreun van de vliegtuigen klonk haar stemmetje: “Mama, ‘k ben d’r bang voooor! ‘k Ben d’r bang voooor!”
‘In de slagschaduw van de oorlog’ is een boekje van 80 pagina’s met hard cover en kost 12,50 euro (exclusief verzendkosten). Wil je exemplaren bestellen? Mail mij dan: leendertdouma@xs4all.nl.
Volgende week verschijnt het boekje ‘In de slagschaduw van de oorlog. Herinneringen aan een jeugd in de jaren dertig en veertig’. Het zijn de memoires van mijn overleden vader Wouter Hugo Douma. Hij was twaalf jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog begon en woonde in Wageningen. Hieronder staan twee losse fragmenten over de bommenwerpers en de V1.
In zulke nachten begonnen eerst de honden in de buurt klaaglijk te janken. Zij hoorden dan al de hoge frequentietonen van de luchtvloot die er aan kwam. Daarna kwam het voortdurende dreunende geluid van honderden vliegtuigen tegelijkertijd. Je kon ze niet zien, maar wel de zenuwachtig heen en weer gaande zoeklichten. Het dreunen werd af en toe begeleid door het knallen van afweergeschut in de omgeving en het gieren van jagers die luchtgevechten aangingen.
…
Maar het meest schokkend was de volledig onverwachte treffer op de avond van 26 maart 1943. Met oorverdovend geraas vloog er iets vlak over ons huis. Ik kromp ineen in de huiskamer. Direct daarop hoorde ik een donderende klap. Een eindje achter ons huis zagen we een rode gloed, maar we konden niet thuisbrengen wat er gebeurd was. De volgende dag bleek de wijk Het Rode Dorp, hemelsbreed een kilometer van ons huis, ernstig getroffen door een zwaar projectiel. De explosie had tientallen doden en een enorme ravage veroorzaakt. Al gauw werd er verteld dat het om een experimenteel wapen van de Duitsers ging: een V1.
‘In de slagschaduw van de oorlog’ is een boekje van 80 pagina’s met hard cover en kost 12,50 euro (exclusief verzendkosten). Wil je exemplaren bestellen? Mail mij dan: leendertdouma@xs4all.nl.
Binnenkort verschijnt het boekje ‘In de slagschaduw van de oorlog. Herinneringen aan een jeugd in de jaren dertig en veertig’. Het zijn de memoires van mijn overleden vader Wouter Hugo Douma. Hij was twaalf jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog begon en woonde in Wageningen. Hieronder staan wat losse fragmenten over de evacuatie van Wageningen, op 10 mei 1940 en de dagen daarna.
Ondertussen was de evacuatie van het melkvee van de boerderijen achter ons en in het Binnenveld al aan de gang. Dat moest verplicht mee met de boeren die vertrokken. Het kon niet achterblijven zonder gemolken te worden. In het evacuatieplan stond dan ook dat de koeien werden ingescheept in een aantal veeschuiten. Die lagen klaar in de haven. De dieren werden bijeengedreven in een steeds groter wordende kudde. Bij ons op de verharde weg werd het een chaos. Veel angstig geworden koeien liepen de dammetjes van de huizen naar de weg over. Ze sprongen over de tuinhekjes en probeerden in de achtertuinen te komen. De bewoners probeerden ze daar weer uit te werken. Wat een bizar beeld van ontreddering! De angstig loeiende koeien. De vertrapte voortuinen. De schreeuwende en vloekende begeleiders, die de dieren met stokken voortjoegen over de met koeienstront vervuilde straat.
…
Soms, als het veilig was, mocht je op het dek zijn. Het laatste beeld dat ik van die beruchte 10e mei 1940 op m’n netvlies heb staan is dat van de avondschemering over de Grebbeberg. Daarboven stortte een brandend vliegtuig neer.
…
Wat mij van die dagen in Haastrecht nog het meest is bijgebleven is een onwezenlijke sfeer op dinsdagmiddag. De zon scheen bloedrood door een dikke grijze nevel. En uit die nevel dwarrelden allemaal asdeeltjes en verbrand papier naar beneden, vergezeld van een benauwde branderige geur. Heel unheimisch, apocalyptisch bijna. En het hield maar niet op. Eerst wisten we niet wat er aan de hand was. Later hoorden we dat het kwam door het brandende Rotterdam.
…
We zaten in de open laadbak van de vrachtwagen. Ik zal nooit vergeten dat we door de compleet verwoeste binnenstad van Rhenen reden. Overal smeulde en rookte het in de zurig ruikende puinhopen. De Grebbeberg stond in het lentegroen, maar wij reden vooral langs kapotgeschoten en zwartgeblakerde bomen. Langs de hoofdweg tussen Utrecht en Arnhem lagen stapels lijken van gesneuvelde soldaten, afgedekt met grauwe zeilen.
…
Alleen kwam plotseling de hond van de buren tevoorschijn. Heel aarzelend. Die had zich tijdens onze evacuatie losgerukt van het hek waaraan ze was vastgebonden. Maar ze was helemaal de oude niet meer. Ze liep versuft en angstig rond met haar eigen trauma van het oorlogsgeweld.
‘In de slagschaduw van de oorlog’ is een boekje van ongeveer tachtig pagina’s met hard cover. Wil je exemplaren bestellen? Mail mij dan: leendertdouma@xs4all.nl.
(Dit is eigenlijk ook Klein nieuws uit andere tijden. Het gaat over een puberjongen in de jaren tachtig, die luistert naar een band uit de jaren zestig, in een van de weinige platenzaken die nú nog bestaan.)
Concerto in de jaren zeventig.
Het was een koude winterdag, december 1984. Ik was 15 jaar, spijbelde van school en nam de trein naar Amsterdam. Reisdoel Concerto. Mijn gespaarde geld had ik op zak, want ik ging platen kopen. De zon stond laag en scheen fel. Ik liep door de Utrechtsestraat die uitgestorven was, op een enkele tram na dan, en stapte verlegen de warme platenzaak binnen.
Ook toen bestond Concerto uit een verzameling pseudo-verdiepinkjes, die met trapjes aan elkaar waren verbonden. Een verdiepinkje jazz, een verdiepinkje pop A t/m M, weer een ander met N t/m Z, een kamer met soul en blues, hier wat bakken hardrock, daar de stapels reggae. Alle bakken waren van poepbruin hout en puilden uit van het vinyl. Het rook er op een lekkere manier muffig.
Stoere mannen in het zwart – soms met sjekkies – lieten zwijgend hun handen razendsnel door de stapels platen gaan, zo af en toe eentje handig omdraaiend om titels en jaartal te scannen. Een enkeling haalde een elpee uit de hoes en staarde gespannen in de groeven, op zoek naar krasjes of vuiltjes, of om na te gaan of een plaat niet grijs gedraaid was – iets dat ze feilloos konden zien aan de ‘waas’ die over het vinyl hing.
Her en der in de zaak stonden platenspelers, waar je zelf je toekomstige aankopen op kon leggen om te beluisteren met van die hele grote koptelefoons. Niet echt handig voor echte hififreaks, deze pick-ups, want de naalden waren zo oud en versleten dat het leek of er een betonschaar door de groeven ploegde. De plaat, toch al tweedehands, was dan al verneukt voordat je ‘m thuis had.
Gijs Molenaar, de man die in 1955 Concerto oprichtte, vult de bakken bij. In 1982 deed hij de zaak over aan zijn zoon Wouter.
Bovendien duurde het een eeuwigheid voordat zo’n platenspeler vrij was. Te oordelen aan de volle asbakken zaten veel mannen – het waren nooit vrouwen – soms hele ochtenden of middagen platen te luisteren. (Een medewerker van Concerto vertelde dat hij ooit een man achter een pick-up had weggerukt, omdat die er toch echt te lang zat. Prompt begon de man te huilen. Hij had de hele middag naar hetzelfde nummer van James Last zitten luisteren, omdat hem dat zo deed denken aan zijn ex-vrouw…)
Zelf ging ik tussen de stoere mannen staan, en probeerde net zo achteloos door de elpees te bladeren als zij. Dat lukte voor geen meter, want ik raakte helemaal opgewonden van al die geweldige platen voor heel weinig geld. En ondertussen zat ik te azen op het moment dat een van de platenspelers vrijkwam, om snel toe te schieten en me te installeren met m’n beoogde buit (ik was geen hififreak).
De eerste plaat die ik op de draaitafel legde was er een van The Velvet Underground. Niet die beroemde bananenplaat, maar een compilatie van de eerste twee VU-albums in een ietwat vergeelde hoes met monden en Coca Cola-flesjes van Andy Warhol erop. Uit een hele grote koptelefoon klonken de eerste klanken van Sister Ray. Monotoon elektronisch gebeuk, en dat bleek maar door te gaan en door te gaan. Wat een geluidsorgasme, ik wist niet wat ik hoorde!
Dat de plaat allang was grijsgedraaid, dat kon me niet schelen. Sterker nog: deze muziek hoorde gruizig te klinken. Bovendien drukte het de prijs nogal. Dit werd een aankoop. Tevreden tuurde ik in de grijze waas die onder de pick-upnaald draaide, staarde naar de poepbruine bakken en bezag eens de mannen in het zwart. Ik rook de peuken en de platen. Ik wilde hier wel voor eeuwig blijven zitten… totdat iemand van Concerto ook mij achter de draaitafel vandaan zou sleuren.
Andy Warhol filmde VU en iemand plakte daar het nummer Heroin onder.
Lou Reed schreef Femme Fatale voor Warhol-model Edie Sedgwick.
Andy Warhol projecteerde zijn film Exploding Plastic Inevitable op de band.
