Tyler The Creator | Leendert Douma

Vaak hou ik hier een stichtelijk praatje aan het eind van het jaar. Dat de wereld vol ellende is, enzo, en dat het fijn is dat er muziek is om ons te troosten. Ik heb daar dit jaar helemaal geen zin in. Dat er ellende is, weten jullie allemaal. Dat er mooie muziek is uitgekomen ook. Dus cut the crap: daar gaan we nu bij stil staan.

Allereerst de 24 van 24, de beste albums van het jaar. Hier is de gehele lijst. Lees de recensies in de links.

Heb je even 22 uur en 13 minuten? Luister dan de hele 24 van 24 op Spotify:

Ik heb natuurlijk weer heel veel weg moeten strepen. Dat doen pijn. Het is zo zonde dat ik de nieuwe albums van bijvoorbeeld Einstürzende Neubauten en Nick Cave & The Bad Seeds niet in mijn lijst kon opnemen (ik kom hier nog op terug). Of die van Arooj Aftab – alhoewel die net iets minder indruk maakte dan haar prachtige Vulture Prince uit 2021. De ‘drugsbaronnen’ van Fat White Family brachten ook weer een onnavolgbare plaat uit. Eigenlijk had ik de ‘ambient-soul-plaat’ Contezza van Laryssa Kim bij jullie onder de aandacht willen brengen en de fijne field recordings van Kate Carr die opnames maakte tijdens een zomerse reis door Londen. (Bij deze dan en bij deze dan.) Dan waren er ook nog vaste waarden als Brittany Howard, Chelsea Wolfe en The Bug, die ook dit jaar weer kwaliteit leverden.

Albumhoes

De best verpakte plaat vind ik Fil O Fenjoon van het duo ZÖJ. Schattig toch? De muziek hoef je verder niet te luisteren.

Re-releases en compilaties

Hoe langer de popgeschiedenis zich uitstrekt, hoe meer men terugblikt via heruitgaven. Ik ben daar niet vies van. Hier is mijn top 10 van re-releases, compilaties en tribute-albums. Eighties rule dit jaar! Fijn is dat er ook veel obscuur materiaal werd opgedoken uit de archieven.

Control I’m Here: Adventures On The Industrial Dancefloor 1983 – 1990
Pixies – At The BBC, 1988-91
Harde Smart Volume 2: Flemish & Dutch Grooves From The 80’s
Ghana Special 2: Electronic Highlife & Afro Sounds In The Diaspora (1980-93)
Everyone’s Getting Involved: A Tribute To Talking Heads’ Stop Making Sense
Sprung aus den Wolken – 1981 West-Berlin
Heaven Sent: The Rise Of New Pop 1979-1983
Throbbing Gristle – The Third Mind Movements
Cocteau Twins, Harold Budd – The Moon And The Melodies (2024 remaster)
GAS – GAS

Song van het jaar

Een van de mooiste stukken – ik weet niet of ik het echt een ‘song’ kan noemen – die ik dit jaar hoorde was Pattern In Heritage van Canberk Ulaş, een Turkse duduk-speler die nu in Zweden woont. Canberk Ulaş laat de geluiden van het traditionele instrument samenvallen met elektronische klanktapijten die zo lijken weggehaald bij de geluidsmagiërs van Coil. Zeker het tweede deel van Pattern In Heritage is adembenemend van verstilde schoonheid!

Clip van het jaar

Zal ik gaan voor een superkunstzinnige clip of voor een grappig commerciële? Ach, ik doe allebei. Zo is de clip Tiger Laughs van Andrey Kirichenko een prachtig staaltje bewegende naïeve kunst. Maar eigenlijk smolt ik ook meteen voor de clip van Europapa – nog ver voor al dat gedoe begon… Hier zijn ze allebei.

Concerten

Hier wat foto’s die ik maakte van het allerbeste concert van het jaar: Nick Cave & The Bad Seeds speelden op 29 september de Über Arena in Berlijn plat. “We hadden kippenvel, we hebben gehuild, gezongen en wild gedanst. Het was halleluja fucking goed!”, schreef ik op social media en daar heb ik nog steeds niks aan toe te voegen. Cave’s oude kompaan Blixa Bargeld stond met zijn band Einstürzende Neubauten een half weekje eerder in TivoliVredenburg Utrecht. Ze gaven een prachtig concert, niet meer zo lawaaiig als vroeger maar vol subtiele ritmes en melancholieke sferen. En er waren nog meer ouwe rotten die anno 2024 nog steeds wisten te overtuigen: ik was flabbergasted door de show van Massive Attack in het Spoorpark in Tilburg en ik ging lekker uit m’n plaat bij The Human League in TivoliVredenburg.

Maar de leukste dingen vinden plaats in de kleinste zaaltjes. De oudgedienden van It Dockumer Lokaeltsje overtuigden in Willemeen Arnhem en over het meest verrassende optreden van het jaar heb ik al geschreven in de recensie van Bibi:1 van Porcelain id. Ga hen zien als je kan! Iemand anders om in de gaten te blijven houden is Douglas Dare. Wij zagen hem shinen in de kleine dependance van Berghain in Berlijn.

Boeken

Het is een cliché, maar waar. Voor mij gold dit jaar meer dan ooit: ik lees niet, ik schrijf. Met het schaamrood op de kaken beken ik dat ik nauwelijks boeken of e-books heb gelezen – en al helemaal weinig over muziek. Wie de recensies van de 24 van 24 nauwlettend heeft gelezen, is opgevallen dat er in élk stuk – en in dit overzicht – het zinnetje ‘ik kom hier nog op terug’ staat. Het is mijn eigen kleine ode aan de gelijknamige roman van Rob van Essen, een van de meest originele boeken die ik dit jaar heb gelezen.

Maar dat terzijde; muziekboeken nu. Ik kocht eentje in de ramsj en die heb ik verslonden. Het was de verzamelbundel De Beste Muziekverhalen Van 1945 Tot Nu, samengesteld en ingeleid door Leon Verdonschot (‘nu’ is 2008, het jaar waarin de bundel verscheen). Het is een geweldig stukje geschiedenis van de muziekjournalistiek! Een ander oudje is het prentenboek Where’s Bowie? – een soort Waar Is Wally, maar dan met karakters als Ziggy Stardust, Major Tom, de Thin White Duke en Bowie in Berlijn. Ik kocht het in een Duits museum.

Dan nog een stukje Arnhemse nostalgie: dit jaar verscheen het boek George Jazzcafé, Een Arnhemse Legende van Peter Bierhaus en Kees de Bruijn. Zij brachten op prachtige wijze de geschiedenis in kaart van de kleine bruine kroeg (1974 – 1996), waar werkelijk alle jazzgrootheden speelden – van Chet Baker tot Dexter Gordon tot Art Blakey. Er zit zelfs een cd bij van een concert van Chet bij George (een optreden dat ikzelf heb gemist, we wilden geen kaartje kopen omdat we anders geen geld meer hadden voor bier…).

De doden

Regelmatig schrijf ik voor weblog Ondergewaardeerde Liedjes een in memoriam voor artiesten die gaan hemelen. Dit jaar ging het bijvoorbeeld over Frank Z van Abwärts, Aston ‘Familyman’ Barrett, Karl Wallinger, Jean-Marie Aerts of Roli Mosimann van Swans. En natuurlijk over zanger Damo Suzuki van de legendarische krautrock-band Can. In het nummer Paperhouse schreeuwt hij het uit: “You can make everything what you want with the mind.”

Dat lijkt mij de perfecte nieuwjaarsboodschap. Ik wens jullie allemaal een gelukkig en creatief 2025.

–

“You are the light.
It’s not on you, it’s in you.
Don’t you ever in your motherfucking life
dim your light for nobody!”

CHROMAKOPIA – de zevende plaat van Tyler, The Creator – begint en eindigt met woorden van zijn moeder Bonita Smith. En in de 53 minuten die daartussen zitten, geeft ze haar zoon levenslessen en adviezen. Die hij dan blindelings overneemt. Zoals bij die eerste. Maar we hadden ook nooit verwacht dat Tyler Okonma ook maar een moment zou dimmen. Hij was de puberale loudmouth die in 2007 – toen 16 jaar oud – debuteerde met hiphopcollectief Odd Future. Tyler was zo grofgebekt dat hem in 2015 de toegang tot het Verenigd Koninkrijk voor een jaar werd ontzegd. Maar rond die tijd werd de controversiële rapper ook volwassen. Naast al dat gevuilbek sloeg hij aan het croonen over de liefde én aan het filosoferen. Het leidde tot meesterwerken als Igor (2019) en Call Me If You Get Lost (2021). In die lijn ligt ook CHROMAKOPIA, alleen is die nóg ietsje beter.

Dus we weten wat we van Tyler, The Creator kunnen verwachten: hiphop die zowel tekstueel als muzikaal alle kanten op schiet, moodswings tot kunstvorm verheven. Er zit geen lijn in, maar wél een verhaal – nee, dríe verhalen (ik kom hier nog op terug). Er klinkt agressieve undergroundrap op CHROMAKOPIA, maar ook bubblegum. We moeten – uiteraard – denken aan het oudere werk van Pharell Williams (de tongklik van Snoop Dogg’s Drop It Like It’s Hot wordt gesampled in Darling I) en Neptunes, maar ook aan Outkast. En er zijn verwijzingen naar Kendrick Lamar. (Ook tekstueel: Tyler noemt zichzelf ‘de op-een-na beste rapper ooit’… op Kendrick na dus.) Er is tongue-in-cheek jazz, pure r&b en neo-soul te horen, maar ook samples van de Black Sabbath-achtige riffs op Nizakupanga Ngozi van de legendarische Zamrock-formatie Ngozi Family. Alsof dat nog niet genoeg is, kent CHROMAKOPIA een gastenlijst waar je U tegen zegt. Schoolboy Q, Santigold, Childish Gambino, Lil Wayne, Teezo Touchdown, Sexyy Red, GloRilla, WILLOW en Daniel Ceasar doen mee. Maar de meeste indruk maakt Doechii op het fantastische nummer Balloon.

Die drie verhalen dan… De thema’s op CHROMAKOPIA zijn 1. volwassen worden tot aan een quarterlifecrisis (dat is een vervroegde midlifecrisis), 2. maskers dragen (of niet) en 3. de keerzijde van roem die zelfs kan leiden tot depressie. Net als op de eerdere meesterwerken kiest Tyler een personage om de verhalen te vertellen. Op Igor was dat Igor (duh), op Call Me If You Get Lost was dat de geperverteerde levensgenieter Tyler Baudelaire en nu draait het allemaal om Saint Chroma: een man met een masker een afro-kapsel als twee duivelshoorns. De protagonist wordt geïntroduceerd in de indrukwekkende opener van het album, waarin Tyler – over gospeluithalen en pulserende synths – aan het fluisterrappen slaat: “Listen close, I have something important to tell you”. Dan duiken we direct in Tylers’ psyche. In het bizarre nummer Noid komen zijn diepste angsten aan het licht. Het meest dramatisch is het nummer Like Him over zijn vader die hem in de steek liet. Tyler heeft hem altijd verkettert. Of ligt het verhaal toch anders? Na de break klinken weer woorden van moeder Bonita – misschien wel het pijnlijkste moment op het album. Zij vertelt dat zij het was die de vader afstootte en dat ze daar nu spijt van heeft.

Het is tekenend voor Tylers’ moodswings dat er daarna een tekstueel niemendalletje als Balloon volgt. Zo gaat het zo vaak op dit album: eerst rapt hij over hoe onzeker hij is om vader te worden om meteen daarna te roepen ‘kijk eens naar mijn Ferrari!’. Het maakt de man ongrijpbaar, maar uiterst fascinerend. Laten we hopen dat hij de woorden van zijn moeder in zijn oren blijft knopen:

“Don’t you ever stop bein’ who you are and dimmin’ your light for none of these motherfuckers out there!”

–