De Mannen Broeders | Leendert Douma

Vaak hou ik hier een stichtelijk praatje aan het eind van het jaar. Dat de wereld vol ellende is, enzo, en dat het fijn is dat er muziek is om ons te troosten. Ik heb daar dit jaar helemaal geen zin in. Dat er ellende is, weten jullie allemaal. Dat er mooie muziek is uitgekomen ook. Dus cut the crap: daar gaan we nu bij stil staan.

Allereerst de 24 van 24, de beste albums van het jaar. Hier is de gehele lijst. Lees de recensies in de links.

Heb je even 22 uur en 13 minuten? Luister dan de hele 24 van 24 op Spotify:

Ik heb natuurlijk weer heel veel weg moeten strepen. Dat doen pijn. Het is zo zonde dat ik de nieuwe albums van bijvoorbeeld Einstürzende Neubauten en Nick Cave & The Bad Seeds niet in mijn lijst kon opnemen (ik kom hier nog op terug). Of die van Arooj Aftab – alhoewel die net iets minder indruk maakte dan haar prachtige Vulture Prince uit 2021. De ‘drugsbaronnen’ van Fat White Family brachten ook weer een onnavolgbare plaat uit. Eigenlijk had ik de ‘ambient-soul-plaat’ Contezza van Laryssa Kim bij jullie onder de aandacht willen brengen en de fijne field recordings van Kate Carr die opnames maakte tijdens een zomerse reis door Londen. (Bij deze dan en bij deze dan.) Dan waren er ook nog vaste waarden als Brittany Howard, Chelsea Wolfe en The Bug, die ook dit jaar weer kwaliteit leverden.

Albumhoes

De best verpakte plaat vind ik Fil O Fenjoon van het duo ZÖJ. Schattig toch? De muziek hoef je verder niet te luisteren.

Re-releases en compilaties

Hoe langer de popgeschiedenis zich uitstrekt, hoe meer men terugblikt via heruitgaven. Ik ben daar niet vies van. Hier is mijn top 10 van re-releases, compilaties en tribute-albums. Eighties rule dit jaar! Fijn is dat er ook veel obscuur materiaal werd opgedoken uit de archieven.

Control I’m Here: Adventures On The Industrial Dancefloor 1983 – 1990
Pixies – At The BBC, 1988-91
Harde Smart Volume 2: Flemish & Dutch Grooves From The 80’s
Ghana Special 2: Electronic Highlife & Afro Sounds In The Diaspora (1980-93)
Everyone’s Getting Involved: A Tribute To Talking Heads’ Stop Making Sense
Sprung aus den Wolken – 1981 West-Berlin
Heaven Sent: The Rise Of New Pop 1979-1983
Throbbing Gristle – The Third Mind Movements
Cocteau Twins, Harold Budd – The Moon And The Melodies (2024 remaster)
GAS – GAS

Song van het jaar

Een van de mooiste stukken – ik weet niet of ik het echt een ‘song’ kan noemen – die ik dit jaar hoorde was Pattern In Heritage van Canberk Ulaş, een Turkse duduk-speler die nu in Zweden woont. Canberk Ulaş laat de geluiden van het traditionele instrument samenvallen met elektronische klanktapijten die zo lijken weggehaald bij de geluidsmagiërs van Coil. Zeker het tweede deel van Pattern In Heritage is adembenemend van verstilde schoonheid!

Clip van het jaar

Zal ik gaan voor een superkunstzinnige clip of voor een grappig commerciële? Ach, ik doe allebei. Zo is de clip Tiger Laughs van Andrey Kirichenko een prachtig staaltje bewegende naïeve kunst. Maar eigenlijk smolt ik ook meteen voor de clip van Europapa – nog ver voor al dat gedoe begon… Hier zijn ze allebei.

Concerten

Hier wat foto’s die ik maakte van het allerbeste concert van het jaar: Nick Cave & The Bad Seeds speelden op 29 september de Über Arena in Berlijn plat. “We hadden kippenvel, we hebben gehuild, gezongen en wild gedanst. Het was halleluja fucking goed!”, schreef ik op social media en daar heb ik nog steeds niks aan toe te voegen. Cave’s oude kompaan Blixa Bargeld stond met zijn band Einstürzende Neubauten een half weekje eerder in TivoliVredenburg Utrecht. Ze gaven een prachtig concert, niet meer zo lawaaiig als vroeger maar vol subtiele ritmes en melancholieke sferen. En er waren nog meer ouwe rotten die anno 2024 nog steeds wisten te overtuigen: ik was flabbergasted door de show van Massive Attack in het Spoorpark in Tilburg en ik ging lekker uit m’n plaat bij The Human League in TivoliVredenburg.

Maar de leukste dingen vinden plaats in de kleinste zaaltjes. De oudgedienden van It Dockumer Lokaeltsje overtuigden in Willemeen Arnhem en over het meest verrassende optreden van het jaar heb ik al geschreven in de recensie van Bibi:1 van Porcelain id. Ga hen zien als je kan! Iemand anders om in de gaten te blijven houden is Douglas Dare. Wij zagen hem shinen in de kleine dependance van Berghain in Berlijn.

Boeken

Het is een cliché, maar waar. Voor mij gold dit jaar meer dan ooit: ik lees niet, ik schrijf. Met het schaamrood op de kaken beken ik dat ik nauwelijks boeken of e-books heb gelezen – en al helemaal weinig over muziek. Wie de recensies van de 24 van 24 nauwlettend heeft gelezen, is opgevallen dat er in élk stuk – en in dit overzicht – het zinnetje ‘ik kom hier nog op terug’ staat. Het is mijn eigen kleine ode aan de gelijknamige roman van Rob van Essen, een van de meest originele boeken die ik dit jaar heb gelezen.

Maar dat terzijde; muziekboeken nu. Ik kocht eentje in de ramsj en die heb ik verslonden. Het was de verzamelbundel De Beste Muziekverhalen Van 1945 Tot Nu, samengesteld en ingeleid door Leon Verdonschot (‘nu’ is 2008, het jaar waarin de bundel verscheen). Het is een geweldig stukje geschiedenis van de muziekjournalistiek! Een ander oudje is het prentenboek Where’s Bowie? – een soort Waar Is Wally, maar dan met karakters als Ziggy Stardust, Major Tom, de Thin White Duke en Bowie in Berlijn. Ik kocht het in een Duits museum.

Dan nog een stukje Arnhemse nostalgie: dit jaar verscheen het boek George Jazzcafé, Een Arnhemse Legende van Peter Bierhaus en Kees de Bruijn. Zij brachten op prachtige wijze de geschiedenis in kaart van de kleine bruine kroeg (1974 – 1996), waar werkelijk alle jazzgrootheden speelden – van Chet Baker tot Dexter Gordon tot Art Blakey. Er zit zelfs een cd bij van een concert van Chet bij George (een optreden dat ikzelf heb gemist, we wilden geen kaartje kopen omdat we anders geen geld meer hadden voor bier…).

De doden

Regelmatig schrijf ik voor weblog Ondergewaardeerde Liedjes een in memoriam voor artiesten die gaan hemelen. Dit jaar ging het bijvoorbeeld over Frank Z van Abwärts, Aston ‘Familyman’ Barrett, Karl Wallinger, Jean-Marie Aerts of Roli Mosimann van Swans. En natuurlijk over zanger Damo Suzuki van de legendarische krautrock-band Can. In het nummer Paperhouse schreeuwt hij het uit: “You can make everything what you want with the mind.”

Dat lijkt mij de perfecte nieuwjaarsboodschap. Ik wens jullie allemaal een gelukkig en creatief 2025.

–

Natuurlijk verschijnt deze recensie op zondag. Het album Sober Maal – de samenwerking van Tonnie Dieleman alias broeder Dieleman met Amenra-zanger Colin H. van Eeckhout – is namelijk gewoon een alternatieve kerkdienst. Eentje waarvan de rillingen je over de rug gaan. Je moet er wel voor werken (ik kom hier nog op terug).

De singer-songwriter broeder Dieleman uit Axel, Zeeuws Vlaanderen kennen we onder andere van het prachtalbum komma (dat destijds mijn 18 van 18 haalde). Het is hele andere koek dan de gitzwarte en keiharde post-blackmetal die de Belg Colin van Eeckhout maakt met zijn band Amenra. En tegelijkertijd ook weer niet. “Het enige verschil tussen wat ik doe en wat Amenra doet, is dat zij luider zijn en een distortionpedaal gebruiken. Maar vanbinnen is het hetzelfde”, zegt Tonnie Dieleman in een d u b b el i nterview met HUMO.

Ineen vouwen
Ze kenden elkaar van een gezamenlijk optreden bij Le Guess Who en een weekend dat Amenra organiseerde in Paradiso. De streng gereformeerd opgevoede Dieleman en de vrijzinnig getogen Van Eeckhout bleken een fascinatie voor symboliek, rituelen en de donkere kant van het leven te delen. Het was dus niet zo gek dat ze in 2022 de handen ineensloegen voor een bijzonder project. Of beter gezegd: de handen ineen vouwden, want Sober Maal is pure religie gestold in muziek. De titel verwijst naar een oudgereformeerd gebruik om een eenvoudige maaltijd te nuttigen ten teken van dankbaarheid en nederigheid. De muziek werd in vijf dagen opgenomen – tijdens de laatste lockdown – in de 18^e eeuwse Doopsgezinde Kerk van Middelburg. En op 11 oktober 2024 zag Sober Maal het levenslicht.

Levensecht intiem
Zo sober als de titel is ook de muziek. In lange drone-achtige stukken – ze doen denken aan monotone psalmen – hoor je een spaarzame banjo of een lier. De vocalen zijn ingetogen, maar warm en emotioneel. Er is koorzang in Onze Lieve Vrouwe. En de kerk is een instrument op zich. Het kerkorgel – bespeeld door Pim van de Werken – heeft een prominente rol, bijvoorbeeld in de huiveringwekkende opener Alle Roem Is Uitgesloten. Opnameleider Tim De Gieter (bandgenoot van Colin van Eeckhout, maar ook actief in de metalband Doodseskader) liet kerkgeluiden als het omslaan van papier, krakende banken en klinkende voetstappen gerust staan in de mix. Dat maakt Sober Maal nog een stukje levensechter en intiemer. Kun je de muziek ergens mee vergelijken? Op een bepaalde manier klinkt het als de donkere folkdrones van Lankum en ØXN. Veel recensenten noemen Wovenhand als referentie (misschien vanwege die banjo?). Maar Sober Maal doet ook denken aan het vroege werk van Dead Can Dance (bijvoorbeeld Aion) of aan Sun O))). Niet bij iedereen komt het meteen binnen, misschien moet je de plaat wat vaker draaien voordat de echte schoonheid zich openbaart. Je moet even doorbijten, hard werken, net als bij een echte gereformeerde dienst.

Punkerpredikant
De pracht zit ‘m ook in de teksten die Dieleman en Van Eeckhout gebruiken. Die zijn een combinatie van eigen werk en historische bronnen. Alle Roem Is Uitgesloten is een lied van predikant Jan Scharp (1765 – 1828) op muziek van Johann Schopp uit 1641. Het maakt ook deel uit van het Liedboek voor de Kerken en het Gereformeerd Kerkboek. De tekst van Grafschrift is ook van Jan Scharp. Het veroorzaakte in 1786 een grote rel, want het ging over een katholieke priester. Colin van Eeckhout in HUMO: “Hij schreef het voor een net overleden collega met wie hij bevriend was, ook al mocht dat volgens de regeltjes van zijn geloof niet. Die Scharp, dat was in mijn ogen in feite een punker. Rage Against The Machine avant la lettre.” De Mannen Broeders vonden ook inspiratie in de werken van Omer August Gielliet, de in 2017 overleden Zeeuwse priester die ook al een rol speelde op komma. De lange nummers worden voorafgegaan door korte gedichten of monologen, waarin het lichte Vlaamse accent van Van Eeckhout en het lekker vette Zeeuwse dialect van Dieleman elkaar afwisselen.

De prachtige platenhoes – in elkaar geknipt en geplakt door de beide muzikanten – geeft de religieuze opzet nog een extra dimensie. Prominent is de foto van Vlaamse vluchtelingen die in de Eerste Wereldoorlog werden opgevangen in dezelfde Doopsgezinde Kerk als waarin Sober Maal werd opgenomen in coronatijd. Alles bij elkaar levert deze Zeeuws-Vlaamse samenwerking een heel indrukwekkend album op. Amen.

–

De Mannen Broeders · Sober Maal

–

Alle beste albums van 2024:

Leendert Douma

Tagarchief: De Mannen Broeders

Jaaroverzicht 2024

De Mannen Broeders – Sober Maal