Roos Rebergen | Leendert Douma

Vaak hou ik hier een stichtelijk praatje aan het eind van het jaar. Dat de wereld vol ellende is, enzo, en dat het fijn is dat er muziek is om ons te troosten. Ik heb daar dit jaar helemaal geen zin in. Dat er ellende is, weten jullie allemaal. Dat er mooie muziek is uitgekomen ook. Dus cut the crap: daar gaan we nu bij stil staan.

Allereerst de 24 van 24, de beste albums van het jaar. Hier is de gehele lijst. Lees de recensies in de links.

Heb je even 22 uur en 13 minuten? Luister dan de hele 24 van 24 op Spotify:

Ik heb natuurlijk weer heel veel weg moeten strepen. Dat doen pijn. Het is zo zonde dat ik de nieuwe albums van bijvoorbeeld Einstürzende Neubauten en Nick Cave & The Bad Seeds niet in mijn lijst kon opnemen (ik kom hier nog op terug). Of die van Arooj Aftab – alhoewel die net iets minder indruk maakte dan haar prachtige Vulture Prince uit 2021. De ‘drugsbaronnen’ van Fat White Family brachten ook weer een onnavolgbare plaat uit. Eigenlijk had ik de ‘ambient-soul-plaat’ Contezza van Laryssa Kim bij jullie onder de aandacht willen brengen en de fijne field recordings van Kate Carr die opnames maakte tijdens een zomerse reis door Londen. (Bij deze dan en bij deze dan.) Dan waren er ook nog vaste waarden als Brittany Howard, Chelsea Wolfe en The Bug, die ook dit jaar weer kwaliteit leverden.

Albumhoes

De best verpakte plaat vind ik Fil O Fenjoon van het duo ZÖJ. Schattig toch? De muziek hoef je verder niet te luisteren.

Re-releases en compilaties

Hoe langer de popgeschiedenis zich uitstrekt, hoe meer men terugblikt via heruitgaven. Ik ben daar niet vies van. Hier is mijn top 10 van re-releases, compilaties en tribute-albums. Eighties rule dit jaar! Fijn is dat er ook veel obscuur materiaal werd opgedoken uit de archieven.

Control I’m Here: Adventures On The Industrial Dancefloor 1983 – 1990
Pixies – At The BBC, 1988-91
Harde Smart Volume 2: Flemish & Dutch Grooves From The 80’s
Ghana Special 2: Electronic Highlife & Afro Sounds In The Diaspora (1980-93)
Everyone’s Getting Involved: A Tribute To Talking Heads’ Stop Making Sense
Sprung aus den Wolken – 1981 West-Berlin
Heaven Sent: The Rise Of New Pop 1979-1983
Throbbing Gristle – The Third Mind Movements
Cocteau Twins, Harold Budd – The Moon And The Melodies (2024 remaster)
GAS – GAS

Song van het jaar

Een van de mooiste stukken – ik weet niet of ik het echt een ‘song’ kan noemen – die ik dit jaar hoorde was Pattern In Heritage van Canberk Ulaş, een Turkse duduk-speler die nu in Zweden woont. Canberk Ulaş laat de geluiden van het traditionele instrument samenvallen met elektronische klanktapijten die zo lijken weggehaald bij de geluidsmagiërs van Coil. Zeker het tweede deel van Pattern In Heritage is adembenemend van verstilde schoonheid!

Clip van het jaar

Zal ik gaan voor een superkunstzinnige clip of voor een grappig commerciële? Ach, ik doe allebei. Zo is de clip Tiger Laughs van Andrey Kirichenko een prachtig staaltje bewegende naïeve kunst. Maar eigenlijk smolt ik ook meteen voor de clip van Europapa – nog ver voor al dat gedoe begon… Hier zijn ze allebei.

Concerten

Hier wat foto’s die ik maakte van het allerbeste concert van het jaar: Nick Cave & The Bad Seeds speelden op 29 september de Über Arena in Berlijn plat. “We hadden kippenvel, we hebben gehuild, gezongen en wild gedanst. Het was halleluja fucking goed!”, schreef ik op social media en daar heb ik nog steeds niks aan toe te voegen. Cave’s oude kompaan Blixa Bargeld stond met zijn band Einstürzende Neubauten een half weekje eerder in TivoliVredenburg Utrecht. Ze gaven een prachtig concert, niet meer zo lawaaiig als vroeger maar vol subtiele ritmes en melancholieke sferen. En er waren nog meer ouwe rotten die anno 2024 nog steeds wisten te overtuigen: ik was flabbergasted door de show van Massive Attack in het Spoorpark in Tilburg en ik ging lekker uit m’n plaat bij The Human League in TivoliVredenburg.

Maar de leukste dingen vinden plaats in de kleinste zaaltjes. De oudgedienden van It Dockumer Lokaeltsje overtuigden in Willemeen Arnhem en over het meest verrassende optreden van het jaar heb ik al geschreven in de recensie van Bibi:1 van Porcelain id. Ga hen zien als je kan! Iemand anders om in de gaten te blijven houden is Douglas Dare. Wij zagen hem shinen in de kleine dependance van Berghain in Berlijn.

Boeken

Het is een cliché, maar waar. Voor mij gold dit jaar meer dan ooit: ik lees niet, ik schrijf. Met het schaamrood op de kaken beken ik dat ik nauwelijks boeken of e-books heb gelezen – en al helemaal weinig over muziek. Wie de recensies van de 24 van 24 nauwlettend heeft gelezen, is opgevallen dat er in élk stuk – en in dit overzicht – het zinnetje ‘ik kom hier nog op terug’ staat. Het is mijn eigen kleine ode aan de gelijknamige roman van Rob van Essen, een van de meest originele boeken die ik dit jaar heb gelezen.

Maar dat terzijde; muziekboeken nu. Ik kocht eentje in de ramsj en die heb ik verslonden. Het was de verzamelbundel De Beste Muziekverhalen Van 1945 Tot Nu, samengesteld en ingeleid door Leon Verdonschot (‘nu’ is 2008, het jaar waarin de bundel verscheen). Het is een geweldig stukje geschiedenis van de muziekjournalistiek! Een ander oudje is het prentenboek Where’s Bowie? – een soort Waar Is Wally, maar dan met karakters als Ziggy Stardust, Major Tom, de Thin White Duke en Bowie in Berlijn. Ik kocht het in een Duits museum.

Dan nog een stukje Arnhemse nostalgie: dit jaar verscheen het boek George Jazzcafé, Een Arnhemse Legende van Peter Bierhaus en Kees de Bruijn. Zij brachten op prachtige wijze de geschiedenis in kaart van de kleine bruine kroeg (1974 – 1996), waar werkelijk alle jazzgrootheden speelden – van Chet Baker tot Dexter Gordon tot Art Blakey. Er zit zelfs een cd bij van een concert van Chet bij George (een optreden dat ikzelf heb gemist, we wilden geen kaartje kopen omdat we anders geen geld meer hadden voor bier…).

De doden

Regelmatig schrijf ik voor weblog Ondergewaardeerde Liedjes een in memoriam voor artiesten die gaan hemelen. Dit jaar ging het bijvoorbeeld over Frank Z van Abwärts, Aston ‘Familyman’ Barrett, Karl Wallinger, Jean-Marie Aerts of Roli Mosimann van Swans. En natuurlijk over zanger Damo Suzuki van de legendarische krautrock-band Can. In het nummer Paperhouse schreeuwt hij het uit: “You can make everything what you want with the mind.”

Dat lijkt mij de perfecte nieuwjaarsboodschap. Ik wens jullie allemaal een gelukkig en creatief 2025.

–

Wie is er nou nooit verliefd geworden op Roos Rebergen? Ik werd dat kort voor zij en haar band Roosbeef hun tweede plaat Ze Willen Wel Je Hond Aaien Maar Niet Met Je Praten uitbrachten in 2008. Vanwege haar knalrood geverfde haar en haar karakteristieke stem, maar vooral vanwege de volstrekt originele en authentieke teksten. Die hebben een fijne naïviteit, maar zijn tegelijkertijd diep filosofisch. Roos weet te raken. De teksten zitten vol onverwachte wendingen. Ze zijn krachtig, kwetsbaar en knettergek.

De Belgische muzikant Tom Pintens was toen al lang verliefd geworden (net als ik: niet romantisch maar muzikaal). Hij zag Roosbeef in Zwolle, toen hij daar speelde met Zita Swoon. Hij vroeg of ze nog een producer zochten. Ja dus. Na die debuutplaat bleef de Vlaamse multi-instrumentalist, componist en arrangeur een kernlid van Roosbeef – naast zijn werk in Zita Swoon, Tamino en Het Zesde Metaal.

Mentor

Ook bleef Tom Pintens mentor van Roos Rebergen. Als ze een liedje had, ging ze eerst naar hem. Dan hielp hij haar verder. Het was ook door Tom Pintens dat ze van Utrecht verkaste naar Antwerpen. Hun symbiotische relatie kwam vorig jaar veel te vroeg ten einde. In augustus 2023 overleed de muzikant aan darmkanker. Hij werd maar 48 jaar. Roos was radeloos, want er stond een tour met Roosbeef in de planning maar het voelde verkeerd om een vervanger voor Pintens te zoeken. Ze herinnerde zich hoe ze aan zijn ziekbed zat. Ze vond het een beetje ongepast dat ze over haar toekomst zat te tobben, terwijl Tom zo ziek was. Maar hij vond dat niet zo gek. “Zet je niet vast”, was zijn advies. “Ga met veel mensen samenwerken. Ga doen wat je leuk vindt.”

Zonnetjes

Nieuwe wegen inslaan werd onvermijdelijk. Zo kwam ze uit bij Tim Vandenbergh, orkestleider van SunSunSun Orchestra. Ze had in 2013 en 2019 al eens met het orkest gewerkt. Yumika Lecluyze en Jeroen Baert op viool, Karel Coninx op altviool, Seraphine Stragier op cello en Tim Vandenbergh op contrabas vormen een spectaculaire club. Internationale grootheden als John Cale en Einstürzende Neubauten deden projecten met SunSunSun Orchestra. Ook Zita Swoon, Tamino en Het Zesde Metaal hebben met de zonnetjes opgenomen. Daarnaast deden ze sessiewerk op platen van Clouseau, Stef Bos, Triggerfinger en Ozark Henry. Maar het liefst spelen ze experimenteel en avantgarde, van Arvo Pärt tot John Zorn, van Dimitri Sjostakovitsj tot Kraftwerk.

Betoverend

Roos Rebergen en Tim Vandenbergh namen het oeuvre van Roosbeef door om te kijken welke liedjes zouden werken met strijkers. Ze kwamen in ieder geval op de negen nummers die nu op het album staan. Vandenbergh schreef er alternatieve arrangementen voor. Daar ging SunSunSun mee aan de slag. Ze riepen de hulp in van Antoon Offeciers voor Fender Rhodes piano en andere elektronica.

Het resultaat is betoverend! Die unieke stem van Roos Rebergen is een gouden combinatie met de strijkers van SunSunSun Orchestra, en die uitgeklede arrangementen doen weer terugdenken aan die allereerste albums van Roosbeef – maar dan volwassen. De plaat is expressief, warm, sfeerrijk en soms emotioneel.

Moederschap

Roos’ gekke gelaagde poëzie komt hier meer dan ooit tot zijn recht. Weer valt op hoe briljant de teksten zijn. (Ik heb de neiging om deze recensie vol te pennen met citaten, maar ik hou me in.) Er zijn een paar fijne lyrische extraatjes op het album terechtgekomen. Het nummer Amerika wordt aangevuld met een stuk spoken word: Bang Zullen Ze Leven. En het nummer Dichtbij krijgt een poëtisch intro – met als subtitel Ik Zal Het Houden – waarin Roos Rebergen tot haar ongeboren kindje spreekt. Moederschap of de relatie moeder-kind staat centraal in het dubbelnummer en het besef dat ze haar kinderen ooit los zal moeten laten (ik kom hier nog op terug). Dat staat wel in contrast met de herbewerking van Rattenkop, geschreven voor de samenwerking met André Manuel: Tjing Ting uit 2016. Dat nummer gaat over haar eerste grote verliefdheid. En dan eindigt het album met We Hebben Alles, waarin Rebergen ingehouden begint maar uiteindelijk heel intens klinkt. Kippenvel. Van de laatste Roosbeef-cd is het nummer Vergeten Groente, dat ook weer gaat over moederschap: “Vergeten groente / droge kleren / Wanneer gaat je mama het leren? / Verloren brood en flauwe grappen / Wanneer gaat je mama het snappen?”

Oneerbiedig gezegd: de switch van Tom naar Tim heeft goed uitgepakt. Maar het is gek dat mentor Tom Pintens niet meer meekrijgt wat Roos Rebergen met hun gezamenlijke erfenis heeft gedaan… Ik denk dat hij het prachtig zou vinden. Hij leeft door in deze prachtige liedjes.

–