Op deze dag in 1998 bracht Lauryn Hill het album The Miseducation Of Lauryn Hill uit. So happy birthday!

Wat een geweldige plaat maakten de Fugees in 1996 met The Score! Maar de soloplaat van Fugees-zangeres Lauryn Hill was nog veel beter! Ze liet haar lover en mede-‘vluchteling’ – die ene dominante – Wyclef Jean totaal in de schaduw staan. Maar wie ben ik om dat te vinden? Laat ‘ze’ het zelf maar zeggen. Ik bedoel: Lauryn Hill, haar vriend Rohan Marley (de zoon van Bob, ja), haar producers en (gast)muzikanten en misschien ook wel Wyclef kunnen het beste het verhaal vertellen over die wereldplaat, de loer die Lauryn ze later draaide en waarom we nu niets meer van haar horen. Let’s go.

Laten we dan maar beginnen met de dirt: Wyclef Jean. In zijn boek Purpose beweert hij dat Lauryn Hill hem wilde doen geloven dat het kind dat ze droeg van hem was en niet van de echte vader Rohan Marley. Het ging om het kind dat later Zion zou gaan heten. “Toen ik er achter kwam, is er iets geknakt tussen Lauryn en mij”, schrijft Wyclef. “Ik was getrouwd en Lauryn en ik hadden een affaire, maar ze liet me geloven dat het kind van mij was en dat kon ik haar niet vergeven. Ze kon mijn muse niet meer zijn, de magie van onze liefde was gebroken.” Dat zou het einde van de Fugees hebben betekend. Zelf zag Lauryn Hill dat anders destijds. Ze liep al veel langer met plannen voor een soloplaat rond, maar eerst waren die andere Fugees ‘aan de beurt’, aldus Hill. In 1998 was het eindelijk zover. “Ze was zo gewend ideeën te voetballen met Wyclef en Fugees-producer Jerry Wonder, dat alleen werken best eenzaam was”, zegt producer Jayson Jackson. Ze wilde niet tien Killing Me Softly’s maken, het moest totaal anders worden. Meer impact hebben ook, als de betere reggae. Ze wilde dat alles vuig zou klinken, rauw, een ‘dikke sound’ als een oude krassende plaat, maar tegelijk modern. Lauryn Hill: “Ik groeide op met de oude soulplaten waar mijn ouders naar luisterden, Aretha Franklin, Stevie Wonder, en de hiphop die ik om me heen hoorde, Eric B & Rakim. Die generatiekloof wilde ik met mijn muziek overbruggen.”

Een ruige getto-plaat werd het, en dat kwam de steenrijke Lauryn Hill best op kritiek te staan. Wat zij weer onzin vond: “Het is belachelijk om te denken dat je alleen als straatarm zwarte bevlogen muziek kan maken. Mijn ervaringen en mijn leven zijn niks meer en niks minder.” Want het getto is niet een plaats, maar een state-of-mind.
Die plaat dus. Er lagen nog wat nummers op de plank, zoals Ex Factor, geschreven voor de gelijknamige damesgroep. En de hoogzwangere Hill zong liggend opnieuw een cover in: het corny Can’t Take My Eyes Off Of You. Over haar kersverse zoon schreef ze het ontroerende nummer To Zion. Haar producers stonden huilend achter de knoppen. “Voor Doo Wop (That Thing) wilde ze iets speels, beetje jaren vijftig-, zestig-achtig”, zegt achtergrondzangeres Lenesha Randolph. “Dus wij springen en zingen, whooo, whoooo, whooo.” Producer Commissioner Gordon zette daar dan nog een stevige hiphop-beat onder, anders werd het te zoetsappig. In Jamaïca nam ze tracks als Forgive Them Father en The Lost Ones op, want volgens haar vriend Rohan werd het in New York te hectisch. Teveel mensen om haar heen. Eenmaal terug kwam D’Angelo meezingen op Nothing Even Matters. “Ze was zo bevlogen. In haar handen werd alles een soort van gospel”, blikt hij terug. Zo ontstond de plaat stapje voor stapje, hoofdstuk voor hoofdstuk. Als een boek. Ze vroeg dichter en leraar Ras Baraka om de hoofdstukken aan elkaar te praten. Baraka: “Dat deed ik als volgt. Ik ging naar mijn klas, schreef met krijt heel groot L-O-V-E op het bord en vroeg de kinderen daarop te reageren. Die discussies zette ik op tape.” De titel van de plaat is een afgeleide van het boek The Miseducation Of The Negro. Lauryn Hill: “Miseducatie is een metafoor voor veel dingen in m’n leven. Geen respect voor mijn leraren. Ik leerde alles buiten de school en misschien wel buiten het betamelijke. Buiten de maatschappelijke standaard.” Het is geen onderdeel van het officiële curriculum, maar het hoort bij iedereens volwassen worden om die mooie plaats van naïviteit en idealisme te verlaten. Dat doet best pijn, stelt Lauryn Hill.

Lange tijd gold het statement dat Lauryn Hill de plaat helemaal in haar eentje schreef, produceerde en arrangeerde – als reactie op haar ondergeschikte rol in de Fugees. Zeg maar hoe Prince ook werkte, maar Hill werd gezien als een bitch. Een diva. “De muziekindustrie is zo seksistisch”, verzuchtte ze. “Mannen houden ervan als je voor ze zingt. Zodra je in control bent, vinden ze het maar niks.” Alleen draafde Lauryn Hill best door in dit idee. Ze schreef haar naam onder nummers die ook van een ander waren en onder werk dat ze helemaal niet deed. The Miseducation Of Lauryn Hill is veel meer een groepsprestatie dan je zou denken – met de zangeres aan het roer, dat wel. Het leidde in 2001 tot een paar nare rechtszaken, aangespannen door haar producers, en Hill haalde uiteindelijk bakzeil. Ach, het doet al met al niks af aan de kwaliteit van de plaat, zo vinden alle partijen nu.

Toch hebben we na dit hoogtepunt niet meer iets wezenlijks van Lauryn Hill mogen vernemen. Waarom niet? Ze koos voor een rustiger bestaan als moeder van vijf kinderen en als dichter/schrijfster. Buiten de spotlights. “Ze zeiden dat ik mijn carrière kapot maakte met die keuzes van me”, zei Lauryn Hill. “Maar ze hadden gewoon dollartekens in hun ogen.” Voor haar was het nodig om deze plaat te maken, en daarmee was het eigenlijk klaar, zo zegt Hill. Maar misschien ooit… solo of misschien nog eens met de Fugees als alles is uitgepraat… Maar misschien ook wel nooit… “Lauryn was iedereens favoriete zangeres”, zegt Commissioner Gordon, “en dat hoor je terug in zoveel zangeressen van nu. Ze heeft de wereld iets moois gegeven. Als dit alles was, dan is het dat. Het is mooi.”

(Ik heb deze blog onder andere samengesteld uit vertaalde quotes uit kranten en tijdschriften die verschenen in 1998, The Irish Times, Daily Record, The Toronto Star, Trouw, De Morgen en een reconstructie van Rolling Stone uit 2008.)

–

–

Meer jarige platen?

• Arcade Fire – The Suburbs (2010)
• Angelo Badalementi – Soundtrack From Twin Peaks (1990)
• Bauhaus – The Sky’s Gone Out (1982)
• Beastie Boys – Ill Communication (1994)
• Björk – Debut (1993)
• Kate Bush – Hounds Of Love (1985)
• Sam Cooke – Sam Cooke Live At The Harlem Square Club 1963
• Dexy’s Midnight Runners – Too Rye Ay (1982)
• Einstürzende Neubauten – Halber Mensch (1985)
• Brian Eno – Another Green World (1975)
• Fennesz – Endless Summer (2001)
• Aretha Franklin – Spirit In The Dark (1970)
• Funkadelic – Maggot Brain (1971)
• Future Sound Of London – Lifeforms (1994)
• Goldie – Timeless (1995)
• Jimi Hendrix Experience – Electric Ladyland (1968)
• Lauryn Hill – The Miseducation Of Lauryn Hill (1998)
• Joe Jackson – Night And Day (1982)
• Joy Division – Unknown Pleasures (1979)
• Kraftwerk – Autobahn (1974)
• Bob Marley – Exodus (1977)
• Sinéad O’Connor – The Lion And The Cobra (1987)
• Pogues – Rum, Sodomy & The Lash (1985)
• Portishead – Dummy (1994)
• Public Enemy – It Takes A Nation Of Millions To Hold Us Back (1988)
• Scraping Foetus Off The Wheel – Hole (1984)
• Sigur Rós – Agætis Byrjun (1999)
• Stars Of The Lid – The Tired Sounds Of Stars Of The Lid (2001)
• Stromae – Racine Carrée (2013)
• David Sylvian – Brilliant Trees (1984)
• Talking Heads – Remain In Light (1980)
• TV On The Radio – Dear Science (2008)
• Kanye West – Yeezus (2013)
• Robert Wyatt – Rock Bottom (1974)
• Yazoo – Upstairs At Eric’s (1982)