PJ Harvey | Leendert Douma

Het was het natste en warmste jaar ooit. Bosbranden en extreme droogte teisterden de wereld. Oekraïne bleef onder vuur liggen van de Russen. Er brak een heftige oorlog uit in Gaza. In Nederland dreigt er een fascistoïde regering aan te treden, want het volk stemde vanuit een racistische onderbuik. LHBTQI+ers worden beschimpt op social media en in real life in elkaar geslagen. En corona is nog steeds onder ons. We leven in duistere tijden. Tegelijkertijd was 2023 een gloedvol en strijdbaar muziekjaar! Gelukkig maar. Dat biedt de hoop en troost die we zo hard nodig hebben.

Dus hou elkaar maar even vast en luister naar mijn 23 van 23. Je hoort heel veel positieve en gloedvolle soul (Gabriels, Kelela, Cleo Sol, Durand Jones en vooral ANOHNI and the Johnsons). De eclectische Young Fathers kunnen er ook wat van! Er zijn melancholische herinneringen aan de trotse stad Kyiv. PJ Harvey, John Cale en Peter Gabriel maakten na jaren stilte weer bloedmooie platen. En er zijn blije uitstapjes naar Tunesië, Japan, India, Brazilië, Oeganda en Nigeria. Het is mooi om te zien dat Engeland en Amerika de wereldheerschappij allang hebben opgegeven als het gaat om vooruitstrevende muziek. Alleen op het gebied van hiphop (Aesop Rock en JPEGMAFIA/Danny Brown) en techno (Speaker Music) spreken ze nog een woordje mee.

Hier is de gehele lijst. Lees de recensies in de links:

Luister de hele 23 van 23 op Spotify:

Zoals altijd was het eigenlijk ondoenlijk om zo’n lijst te maken. Met pijn in mijn hart heb ik albums moeten buitensluiten. ‘Bubbling under’ zijn onder andere de fijne comebackplaat van – helaas nu duo – Depeche Mode (Memento Mori), Tirzah die goed uit de hoek komt op de plaat met de vreemde titel trip9love…??? en de samenwerking tussen Armand Hammer, billy woods en E L U C I D onder de naam We Buy Diabetic Test Strips. Ik was ook zeer gecharmeerd van de retro-disco van Jessy Ware op That! Feels Good! en van Roisín Murphy’s experimentele pop op Hit Parade (ondanks haar nare slip of the tongue op social media). Loraine James zorgde zoals altijd weer voor kwaliteit. Dus je moet zeker Gentle Confrontation gaan checken! Xiu Xiu maakte met Ignore Grief een fijne duistere plaat en de ‘gothic’ samenwerking tussen Maud the Moth en trajedesaliva (Bordando El Manto Terrestre) was superinteressant. En dan heb ik het nog niet eens gehad over Judith Parts uit Estland (met Meadowsweets) en Galya Bisengalieva uit Kazachstan (Polygon). Ach, zullen we tot slot dan maar Yves Tumor noemen met de langste albumtitel van 2023: Praise A Lord Who Chews But Which Does Not Consume (Or Simply, Hot Between Worlds).

Het is trouwens opvallend hoeveel oude knakkers dit jaar weer prima platen maakten. Naast Depeche Mode, John Cale, PJ Harvey en Peter Gabriel heb ik ook genoten van A Certain Ratio, Everything But The Girl, Sparks, Pere Ubu, Laibach, Sigur Rós, OMD, Lol Tolhurst/Budgie/Jacknife Lee, Madness, Vince Clarke, Arbeid Adelt! en Charles Hayward (met zijn band Abstract Concrete). Zelfs de Rolling Stones maakten weer een aardige plaat, voor het eerst sinds Tattoo You uit 1980…

De beste platen uit Nederland waren – naast Ambassade en It Dockumer Lokaelstje – van Piiptsjilling, Spinvis, Sophie Straat en De Jeugd van Tegenwoordig.

Song van het jaar

Hier wilde ik dus bijna de Rolling Stones met Lady Gaga noemen, met hun verrassend sterke Sweet Sounds Of Heaven. Verrassend goed was ook Christine and the Queens met het nummer Full Of Life (opgebouwd uit de kitscherige maar stiekem o zo mooie Canon in D van Johan Pachelbel). Olijke tracks als De Duck van Prins S en de Geit en Vrouw Van De Dominee (vertaling van Son Of A Preacherman) van Thijs Boontjes mogen niet onvermeld blijven. Maar dé song van het jaar Bull Believer van Wednesday!! Heerlijk, hoe een traditionele rocksong kan ontsporen in ontregelde noise. Luister maar:

Clip van het jaar

Om Putin te pesten zou ik hier de recente clips van Pussy Riot moeten noemen (Dance With The Devil, maar vooral de kortfilm Putin’s Ashes). Maar eerlijk is eerlijk, de allerbeste clipmakers van 2023 zijn de postrockband Squid. The Blades is fascinerend, maar de dromerige drukte in Swing (In A Dream) is helemaal adembenemend!
Ach, weet je, ik doe ze gewoon allebei (#FuckPutin).

Muziekboeken

Ik heb dit jaar veel te weinig muziekboeken gelezen, maar ik kan we een top 3 samenstellen. Op 3 staat dan de recensiebijbel van OOR met mooie illustraties van Typex. Op 2 zet ik Nick Soulsby met Everything Keeps Dissolving – Conversations With Coil, met een dwarsdoorsnee uit interviews die mijn helden John Balance en Peter ‘Sleazy’ Christopherson gaven tussen 1983 (toen ze Coil begonnen) en 2004 (na de dood van Balance).

Maar het beste boek vormt de geschiedenis van labeleigenaar Stevo en Some Bizzare Records in Conform To Deform van Wesley Doyle. Lees alles – in hun eigen woorden – over Soft Cell, Coil, Foetus, The The, Test Dept en Einstürzende Neubauten. Ik raakte zo geïnspireerd dat ik er m’n eigen Spotify-lijstje bij maakte:

Re-releases, compilaties

Ach, ik heb maar even een Top 10 van de beste re-releases gemaakt. Met opvallend veel heruitgebracht werk uit de jaren tachtig. Zelf werd ik wel een beetje emotioneel van het wederzien met From Brussels With Love, de plaat met onder andere Thomas Dolby, Harold Budd, Michael Nyman en John Foxx – waar ik in mijn puberteit zoveel uur mee heb doorgebracht.

De La Soul – Three Feet High And Rising
Soul’d Out: The Complete Wattstax Collection
Blacklips Bar: Androgyns and Deviants, Industrial Romance for Bruised and Battered Angels, 1992–1995
From Brussels With Love
Chet Baker – Blue Room (The 1979 VARA studio sessions in Holland)
Marlene Dietrich – Best MARLENE DIETRICH Movie Themes & Songs
De Toekomst Laat Me Koud, De Nieuwe Nederlandse Golf 1980 – 1985
Sonic Youth – Live In Brooklyn, Ny.
Nasmak – 4our Clicks
Holger Hiller – Ein Bündel Fäulnis In Der Grube

Concerten

Dit jaar heb ik behoorlijk veel acts zien voorbijkomen in Arnhem en in Nijmegen. Memorabel waren gothic queen Zola Jesus die de Stevenskerk tot in haar voegen deed galmen, in haar eentje achter de piano, en de industriële takkeherrie van Ruhail Qaisar voor twintig à dertig mensen in een kleine galerie. Paul Weller was erg goed in Doornroosje, met een dwarsdoorsnee uit werk van The Jam, The Style Council en solo. Zeer indrukwekkend waren John Cale in Paradiso Amsterdam en Peter Gabriel in Köln. Maar doordat ik bij die laatste was, heb ik misschien wel het concert van het jaar moeten missen: Young Fathers live op Best Kept Secret. Gelukkig staat het optreden integraal op YouTube. Waar ik voor de beeldbuis ook erg van heb genoten? Rick Astley (ja die!) en The Blossoms die op Glastonbury een set vol nummers van The Smiths speelden, met als eindconclusie dat Rick Astley een veel betere performer is dan Morrissey. Hahaha.

De doden

Sinds ik schrijf voor Ondergewaardeerde Liedjes, het leukste weblog van Nederland, heb ik al heel wat in memoriams moeten maken. Dit jaar herdacht ik daar onder andere Wim de Bie, Mark Stewart, Tina Turner (als achtergrondzangeres bij Frank Zappa), Sinéad O’Connor, Brian McBride van Stars of the Lid, Rudy Isley van de Isley Brothers, Kevin ‘Geordie’ Walker van Killing Joke en Shane MacGowan van The Pogues. Hoewel het er aan zat te komen was ik erg ontdaan van het overlijden van Ryuichi Sakamoto op 28 maart, overigens kort na zijn Yellow Magic Orchestra-maatje Yukihiro Takahashi op 11 januari. We eren de twee met een fragment van het Amerikaanse programma Soul Train uit 1980. De Japanners spelen Firecracker (toepasselijk in deze tijd van het jaar) voor een volledig zwart publiek. Het levert vreemde beelden op, een beetje vergelijkbaar met een paar jaar daarvoor toen het witte doorgesnoven halflijk van David Bowie daar kwam performen. Vervreemding met soul, dat is precies hoe we popmuziek willen zien!

Iemand schreef onder dit YouTube-filmpje: “Thank you Takahashi-san and Sakamoto-san for the great music. RIP.” … Thank you for the music, dat geldt ook voor 2023.

Fijne jaarwisseling en alle goeds voor komend jaar!

–

Hoe wapen je je als artiest tegen de eeuwige cyclus van platen maken, toeren en platen maken? Polly Jean Harvey (1969, Bridport UK) deed het à la David Bowie door allerlei ch-ch-changes te doorlopen. Ze was een schuchtere feministe in het zwart tussen het macho grunge-geweld in de jaren negentig, maar werd allengs meer gothic en femme fatale. PJ werd een bijzonder stijlicoon. Ze verscheen op het podium in een roze catsuit, als boss-lady in een wit mantelpak of in een zwart korset van Ann Demeulemeester. Of in een trouwjurk. Haar muziek meanderde mee, van kekke rudimentaire bluesrock via Tom Waits-achtig experiment naar mitrailleur-achtige staccatorock vol sax-erupties. Ze bezong frontsoldaten en brandhaarden en trok in 2016 als muzikale verslaggeefster naar Kosovo, Kaboel en Washington. Maar met de tour die daarop volgde was de pijp leeg. Een burn-out smeulde. Eigenlijk wilde PJ Harvey helemaal niks meer met de muziekindustrie te maken hebben. Het duurde dan ook zeven jaar voordat ze met een nieuw album – haar tiende – op te proppen kwam.

In de tussentijd leerde ze ‘herbronnen’. De Schotse dichter Don Paterson zette PJ Harvey weer terug op het pad. En haar geboortestreek Dorset aan de zuidkust van Engeland. Ze leidden vorig jaar tot een roman in dichtvorm: Orlam. Het is een intiem (en beetje autobiografisch?) verhaal over het negenjarig meisje Ira-Abel Rawles, dat maand na maand en jaar na jaar de natuur – maar ook de bosgeesten – in Gore Wood observeert. Het dichtwerk is deels geschreven in Dorset-dialect en staat vol vervreemdende woorden als ‘drisk’, ‘mampus’, ‘wordle’, ‘reddick’, ‘charken’, ‘poxy’, ‘clodgy’ of ‘heftul’. In die zin doet het wel denken aan James Joyce’s Ulysses en Finnegans Wake of A Clockwork Orange van Anthony Burgess.

Muzikaal krabbelde PJ Harvey weer overeind door gewoon haar all time favourites te gaan spelen: alles van Nina Simone, California Dreamin’ van The Mama’s & The Papa’s en Golden Brown van The Stranglers. En ze zocht haar oude muzikale partners John Parish en producer Flood weer op. Ze ging met hen de studio in onder het motto: ‘Het mag nooit gaan klinken als de oude PJ Harvey’. Het voorwerk was al gedaan, want de songteksten extraheerde ze uit Orlam. Dat maakt misschien dat de twaalf nummers op het album overkomen als impressies, een beetje vergelijkbaar met Astral Weeks van Van Morrison. Je hoort spaarzame gitaren, subtiele elektronica en hoorspelgeluiden als wind en water of kinderstemmen en kerkklokken. Alles klinkt landelijk, rustig, zalvend en vooral heel Engels (alhoewel er af en toe associaties zijn met de oude Neil Young). Maar op het tweede gehoor is I Inside The Old Year Dying behoorlijk dissonant en avantgarde. Het is een album met meerdere lagen. Je mag wel een aantal draaibeurten nemen om die een beetje te gaan doorgronden. En Polly Jean zingt hier – indachtig het motto – nergens als de oude PJ. Meestal zet ze een engelachtige falsetto op, maar ze kan ook onaards de diepte in gaan. Zoveel variatie hoorden we niet eerder bij haar.

Die bizarre cryptische teksten en die sprookjesachtige, nevelige muziek maken met elkaar een hele ongrijpbare plaat. Het is een werk waarin je letterlijk kunt verdwalen. De ene keer verzandt je in diepe melancholie en tristesse, de volgende keer is alles licht en gaat het over kikkervisjes, schaapjes en dauw op de wei. In de wereld van PJ Harvey kan het onheilspellend, broeierig, geheimzinnig, zintuigelijk en verontrustend zijn. Soms allemaal tegelijk. En er dwalen mythische figuren rond, zoals de seksuele halfgod Wyman-Elvis (‘Elvis’ betekent ‘all wise’ in Dorset-dialect). Dus Love Me Tender komt overal op de plaat terug en in Lwonesome Tonight (geen spelfout) refereert ze aan Are You Lonesome Tonight én aan de beroemde pindakaasbanaan-sandwiches. Is Wyman-Elvis minnaar of Messias? Je weet het niet, want niks is zeker op I Inside The Old Year Dying. Alles is verwarrend of versluierd.

En toch… Zelf noemt ze het een ‘heel tactiele, menselijke plaat’. Je voelt intuïtief aan dat je met dit album dichter bij Polly Jean Harvey komt dan je ooit bent geweest.

–

Alle beste albums van 2023:

Leendert Douma

Tagarchief: PJ Harvey

Jaaroverzicht 2023

PJ Harvey – I Inside The Old Year Dying