Jaaroverzicht 2023

Het was het natste en warmste jaar ooit. Bosbranden en extreme droogte teisterden de wereld. Oekraïne bleef onder vuur liggen van de Russen. Er brak een heftige oorlog uit in Gaza. In Nederland dreigt er een fascistoïde regering aan te treden, want het volk stemde vanuit een racistische onderbuik. LHBTQI+ers worden beschimpt op social media en in real life in elkaar geslagen. En corona is nog steeds onder ons. We leven in duistere tijden. Tegelijkertijd was 2023 een gloedvol en strijdbaar muziekjaar! Gelukkig maar. Dat biedt de hoop en troost die we zo hard nodig hebben.

Foto: Sjef Prins – APA Foto

Dus hou elkaar maar even vast en luister naar mijn 23 van 23. Je hoort heel veel positieve en gloedvolle soul (Gabriels, Kelela, Cleo Sol, Durand Jones en vooral ANOHNI and the Johnsons). De eclectische Young Fathers kunnen er ook wat van! Er zijn melancholische herinneringen aan de trotse stad Kyiv. PJ Harvey, John Cale en Peter Gabriel maakten na jaren stilte weer bloedmooie platen. En er zijn blije uitstapjes naar Tunesië, Japan, India, Brazilië, Oeganda en Nigeria. Het is mooi om te zien dat Engeland en Amerika de wereldheerschappij allang hebben opgegeven als het gaat om vooruitstrevende muziek. Alleen op het gebied van hiphop (Aesop Rock en JPEGMAFIA/Danny Brown) en techno (Speaker Music) spreken ze nog een woordje mee.

Hier is de gehele lijst. Lees de recensies in de links:

  1. ANOHNI and the Johnsons – My Back Was A Bridge For You To Cross
  2. Peter Gabriel – i/o
  3. Ruhail  Qaisar – Fatima
  4. John Cale – MERCY
  5. Tujiko Noriko – Crépuscule I & II
  6. Kelela – Raven
  7. Kara Jackson – Why Does The Earth Give Us People To Love?
  8. Young Fathers – Heavy Heavy
  9. Ambassade – The Fool
  10. Gabriels – Angels & Queens
  11. DJ K – Panico No Submundo
  12. JPEGMAFIA & Danny Brown – Scaring The Hoes
  13. Cleo Sol – Gold
  14. PJ Harvey – I Inside The Old Year Dying
  15. Model/Actriz – Dogsbody
  16. Heinali – Kyiv Eternal
  17. Durand Jones – Wait Til I Get Over
  18. Speaker Music – Techxodus
  19. It Dockumer Lokaeltsje – Trump Yn Makkum
  20. AUNTY RAYZOR – Viral Wreckage / MC Yallah – Yallah Beibe
  21. Matthew Herbert & London Contemporary Orchestra – The Horse
  22. Aesop Rock – Integrated Tech Solutions
  23. Deena Abdelwahed – Jbal Rrsas جبل الرصاص

Luister de hele 23 van 23 op Spotify:


Zoals altijd was het eigenlijk ondoenlijk om zo’n lijst te maken. Met pijn in mijn hart heb ik albums moeten buitensluiten. ‘Bubbling under’ zijn onder andere de fijne comebackplaat van – helaas nu duo – Depeche Mode (Memento Mori), Tirzah die goed uit de hoek komt op de plaat met de vreemde titel trip9love…??? en de samenwerking tussen Armand Hammer, billy woods en E L U C I D onder de naam We Buy Diabetic Test Strips. Ik was ook zeer gecharmeerd van de retro-disco van Jessy Ware op That! Feels Good! en van Roisín Murphy’s experimentele pop op Hit Parade (ondanks haar nare slip of the tongue op social media). Loraine James zorgde zoals altijd weer voor kwaliteit. Dus je moet zeker Gentle Confrontation gaan checken! Xiu Xiu maakte met Ignore Grief een fijne duistere plaat en de ‘gothic’ samenwerking tussen Maud the Moth en trajedesaliva (Bordando El Manto Terrestre) was superinteressant. En dan heb ik het nog niet eens gehad over Judith Parts uit Estland (met Meadowsweets) en Galya Bisengalieva uit Kazachstan (Polygon). Ach, zullen we tot slot dan maar Yves Tumor noemen met de langste albumtitel van 2023: Praise A Lord Who Chews But Which Does Not Consume (Or Simply, Hot Between Worlds).

Het is trouwens opvallend hoeveel oude knakkers dit jaar weer prima platen maakten. Naast Depeche Mode, John Cale, PJ Harvey en Peter Gabriel heb ik ook genoten van A Certain Ratio, Everything But The Girl, Sparks, Pere Ubu, Laibach, Sigur Rós, OMD, Lol Tolhurst/Budgie/Jacknife Lee, Madness, Vince Clarke, Arbeid Adelt! en Charles Hayward (met zijn band Abstract Concrete). Zelfs de Rolling Stones maakten weer een aardige plaat, voor het eerst sinds Tattoo You uit 1980…

De beste platen uit Nederland waren – naast Ambassade en It Dockumer Lokaelstje – van Piiptsjilling, Spinvis, Sophie Straat en De Jeugd van Tegenwoordig.

Foto: Sjef Prins – APA Foto

Song van het jaar

Hier wilde ik dus bijna de Rolling Stones met Lady Gaga noemen, met hun verrassend sterke Sweet Sounds Of Heaven. Verrassend goed was ook Christine and the Queens met het nummer Full Of Life (opgebouwd uit de kitscherige maar stiekem o zo mooie Canon in D van Johan Pachelbel). Olijke tracks als De Duck van Prins S en de Geit en Vrouw Van De Dominee (vertaling van Son Of A Preacherman) van Thijs Boontjes mogen niet onvermeld blijven. Maar dé song van het jaar Bull Believer van Wednesday!! Heerlijk, hoe een traditionele rocksong kan ontsporen in ontregelde noise. Luister maar:


Clip van het jaar

Om Putin te pesten zou ik hier de recente clips van Pussy Riot moeten noemen (Dance With The Devil, maar vooral de kortfilm Putin’s Ashes). Maar eerlijk is eerlijk, de allerbeste clipmakers van 2023 zijn de postrockband Squid. The Blades is fascinerend, maar de dromerige drukte in Swing (In A Dream) is helemaal adembenemend!
Ach, weet je, ik doe ze gewoon allebei (#FuckPutin).


Muziekboeken

Ik heb dit jaar veel te weinig muziekboeken gelezen, maar ik kan we een top 3 samenstellen. Op 3 staat dan de recensiebijbel van OOR met mooie illustraties van Typex. Op 2 zet ik Nick Soulsby met Everything Keeps Dissolving – Conversations With Coil, met een dwarsdoorsnee uit interviews die mijn helden John Balance en Peter ‘Sleazy’ Christopherson gaven tussen 1983 (toen ze Coil begonnen) en 2004 (na de dood van Balance).

Maar het beste boek vormt de geschiedenis van labeleigenaar Stevo en Some Bizzare Records in Conform To Deform van Wesley Doyle. Lees alles – in hun eigen woorden – over Soft Cell, Coil, Foetus, The The, Test Dept en Einstürzende Neubauten. Ik raakte zo geïnspireerd dat ik er m’n eigen Spotify-lijstje bij maakte:


Re-releases, compilaties

Ach, ik heb maar even een Top 10 van de beste re-releases gemaakt. Met opvallend veel heruitgebracht werk uit de jaren tachtig. Zelf werd ik wel een beetje emotioneel van het wederzien met From Brussels With Love, de plaat met onder andere Thomas Dolby, Harold Budd, Michael Nyman en John Foxx – waar ik in mijn puberteit zoveel uur mee heb doorgebracht.

  1. De La Soul – Three Feet High And Rising
  2. Soul’d Out: The Complete Wattstax Collection
  3. Blacklips Bar: Androgyns and Deviants, Industrial Romance for Bruised and Battered Angels, 1992–1995
  4. From Brussels With Love
  5. Chet Baker – Blue Room (The 1979 VARA studio sessions in Holland)
  6. Marlene Dietrich – Best MARLENE DIETRICH Movie Themes & Songs
  7. De Toekomst Laat Me Koud, De Nieuwe Nederlandse Golf 1980 – 1985
  8. Sonic Youth – Live In Brooklyn, Ny.
  9. Nasmak – 4our Clicks
  10. Holger Hiller – Ein Bündel Fäulnis In Der Grube
Foto: Sjef Prins – APA Foto

Concerten

Dit jaar heb ik behoorlijk veel acts zien voorbijkomen in Arnhem en in Nijmegen. Memorabel waren gothic queen Zola Jesus die de Stevenskerk tot in haar voegen deed galmen, in haar eentje achter de piano, en de industriële takkeherrie van Ruhail Qaisar voor twintig à dertig mensen in een kleine galerie. Paul Weller was erg goed in Doornroosje, met een dwarsdoorsnee uit werk van The Jam, The Style Council en solo. Zeer indrukwekkend waren John Cale in Paradiso Amsterdam en Peter Gabriel in Köln. Maar doordat ik bij die laatste was, heb ik misschien wel het concert van het jaar moeten missen: Young Fathers live op Best Kept Secret. Gelukkig staat het optreden integraal op YouTube. Waar ik voor de beeldbuis ook erg van heb genoten? Rick Astley (ja die!) en The Blossoms die op Glastonbury een set vol nummers van The Smiths speelden, met als eindconclusie dat Rick Astley een veel betere performer is dan Morrissey. Hahaha.


De doden

Sinds ik schrijf voor Ondergewaardeerde Liedjes, het leukste weblog van Nederland, heb ik al heel wat in memoriams moeten maken. Dit jaar herdacht ik daar onder andere Wim de Bie, Mark Stewart, Tina Turner (als achtergrondzangeres bij Frank Zappa), Sinéad O’Connor, Brian McBride van Stars of the Lid, Rudy Isley van de Isley Brothers, Kevin ‘Geordie’ Walker van Killing Joke en Shane MacGowan van The Pogues. Hoewel het er aan zat te komen was ik erg ontdaan van het overlijden van Ryuichi Sakamoto op 28 maart, overigens kort na zijn Yellow Magic Orchestra-maatje Yukihiro Takahashi op 11 januari. We eren de twee met een fragment van het Amerikaanse programma Soul Train uit 1980. De Japanners spelen Firecracker (toepasselijk in deze tijd van het jaar) voor een volledig zwart publiek. Het levert vreemde beelden op, een beetje vergelijkbaar met een paar jaar daarvoor toen het witte doorgesnoven halflijk van David Bowie daar kwam performen. Vervreemding met soul, dat is precies hoe we popmuziek willen zien!

Iemand schreef onder dit YouTube-filmpje: “Thank you Takahashi-san and Sakamoto-san for the great music. RIP.” … Thank you for the music, dat geldt ook voor 2023.


Fijne jaarwisseling en alle goeds voor komend jaar!

Happy birthday, Hole

Op deze dag in 1984 bracht Scraping Foetus Off The Wheel het album Hole uit. So happy birthday!

De wereld stond op zijn kop in 1984. De Wilde Wereld welteverstaan, want zo heette destijds het VPRO-programma op Radio 3 (of was het toen nog Hilversum 3?) dat het waagde om op primetime het nummer I’ll Meet You In Poland Baby van Scraping Foetus Off The Wheel te draaien. Het was na een column van schrijver/dichter annex popjournalist Bart Chabot – destijds niet alleen adept van, maar ook echt wel een beetje de Nederlandse Paul Morley. Wat was er dan zo schokkend? I’ll Meet You In Poland Baby is een soort van fictief tweegesprek tussen Josef Stalin en Adolf Hitler waarin zij de invasie van Polen in 1939 aankondigen. Op zich boeiend, maar op het randje. De goegemeente viel vooral over de samples uit speeches van Hitler, inclusief het Duitse volk dat ‘Heil Hitler! Sieg heil!’ brulde. Tegenwoordig zouden we de rel afdoen met #ophef en de volgende dag weer vergeten zijn, maar in de jaren tachtig etterde deze ‘faux pas’, zoals links Nederland toen vond, nog lang na.

Goeie reclame dus voor Jim Thirlwell, die in die tijd onder allerlei pseudoniemen platen opnam, altijd met het woord Foetus er in (You’ve Got Foetus On Your Breath, Foetus Interruptus, Foetus Über Frisco, Foetus Art Terrorism… de lijst is schier eindeloos). Scraping Foetus Off The Wheel is de onsmakelijkste van het stel, maar wel de naam waaronder hij zijn beste albums de wereld in slingerde: Hole in 1984 en Nail in 1985.

Thirlwell is in 1960 geboren in Australië, maar hij wist niet hoe snel hij naar Londen moest vertrekken. Eerst om er te studeren aan de kunstacademie, later om naam te maken als muzikant en producer. Daarna vestigde hij zich in New York. Thirlwell werkte in de loop der jaren met onder andere Nine Inch Nails, Marc Almond, Coil, Front 242, Nick Cave, The The, Sonic Youth, Red Hot Chili Peppers, Zola Jesus, Marilyn Manson en natuurlijk kunstenares Lydia Lunch met wie hij een jarenlange affaire had. Het zegt wel wat over in welke hoek hij opereert of opereerde: shockerende, duistere postpunk, industrial en no-wave. Vanaf 1983 kreeg hij via het label Some Bizarre beschikking over studiotijd in Londen om zich in zijn eentje helemaal uit te leven op allerlei state-of-the-art elektronica. Het werden ADHD-achtige explosies: nachtenlange uitputtingsslagen vol drank, drugs en heel heel veel sigaretten. Als eerste kwam daar de schijf Hole uit gerold – waarvoor de manische Thirlwell ook nog eens al het artwork deed; dat werd een soort kruising tussen communistische en nationaalsocialistische propaganda, geheel in stijl volledig uitgevoerd in de kleuren zwart, rood en wit.

Dat manische, ADHD-achtige is goed terug te horen in de muziek. Foetus stapelt laag op laag, ritme op ritme en plakt alles vol met koortjes, loopjes en gekke hooks. Daarover heen schreeuwzingt hij zijn bizarre teksten. Hij zet een batterij aan elektronica in, samples en soundeffects, maar ook allerlei percussie en staalplaten. Het is een gekke mix van noise, industrial, musique concrète, psychobilly (geen idee wat dat allemaal is? ga maar googlen), new wave en funk – vol met corny citaten uit de hele popgeschiedenis (doowop-samples uit Wipeout van Beach Boys of Surfin’Bird van de Trashmen bijvoorbeeld, de tune van de tv-serie Batman wordt geciteerd, Dylan’s Knocking On Heaven’s Door en Immigrant Song van Led Zeppelin, maar ook stukjes uit de slashermovie Evil Dead en jaren veertig-horrorfilms). Op Foetus’ eerste platen (Deaf en Ache) klonk dit recept nog klungelig, maar op Hole komt het voor het eerst tot volle wasdom. De plaat heeft een geweldig geluid.

Gezien de shockerende naam en hoes, zou je enkel loodzware, horrorachtige hel en verdoemenis verwachten op Hole. Zonder enige lucht. Maar bij Thirlwell valt juist veel te lachen. De teksten zijn een continue stroom van grappen en woordgrappen (‘North, south, Mae West’. ‘The inscription on my tombstone reads: Wish You Were Here’. ‘Crucifixion is my addiction’. ‘This isn’t the melody that lingers on, it’s the malady that malingers on’. ‘The SNOT-GREEN sea – the SCROTUM-TIGHTENING sea’. Enzovoort enzoverder… Hans Dorrestijn is er niks bij.) Jim Thirlwell zingt een parodie op Iggy Pop: diens Lust For Life wordt hier – natuurlijk – Lust For Death, en Foetus parodieert zijn jeugdvriend Nick Cave heel raak in het nummer Sick Man. Er zijn bizarre verbasteringen van de teksten van Arthur Rimbaud of James Joyce (godslastering voor would-be intellectuelen)… En laten we wel zijn, eigenlijk is I’ll Meet You In Poland Baby gewoon een morbide, zwartgallige jaren tachtig-variant op The Great Dictator van Charlie Chaplin!

Hole is als een drukke kermis, waarop bij elke nanoseconde wel iets valt te ontdekken. Dan weer vies of sleazy, eng of bloedstollend, dan weer tongue-in-chique of lachwekkend. De muziek is soms oorverdovend hard met galmende olievaten, soms swingend en jazzy met bizarre surfgitaartjes of kekke koortjes. En telkens weer is er die schreeuwstem van de geperverteerde hardrock-halfgod Jim Foetus, want dat is het image dat hij cultiveerde in die Londense en New Yorkse jaren. Hole is een overdonderende ervaring, iedere keer dat je de plaat hoort.

Meer jarige platen?