Tujiko Noriko | Leendert Douma

Het was het natste en warmste jaar ooit. Bosbranden en extreme droogte teisterden de wereld. Oekraïne bleef onder vuur liggen van de Russen. Er brak een heftige oorlog uit in Gaza. In Nederland dreigt er een fascistoïde regering aan te treden, want het volk stemde vanuit een racistische onderbuik. LHBTQI+ers worden beschimpt op social media en in real life in elkaar geslagen. En corona is nog steeds onder ons. We leven in duistere tijden. Tegelijkertijd was 2023 een gloedvol en strijdbaar muziekjaar! Gelukkig maar. Dat biedt de hoop en troost die we zo hard nodig hebben.

Dus hou elkaar maar even vast en luister naar mijn 23 van 23. Je hoort heel veel positieve en gloedvolle soul (Gabriels, Kelela, Cleo Sol, Durand Jones en vooral ANOHNI and the Johnsons). De eclectische Young Fathers kunnen er ook wat van! Er zijn melancholische herinneringen aan de trotse stad Kyiv. PJ Harvey, John Cale en Peter Gabriel maakten na jaren stilte weer bloedmooie platen. En er zijn blije uitstapjes naar Tunesië, Japan, India, Brazilië, Oeganda en Nigeria. Het is mooi om te zien dat Engeland en Amerika de wereldheerschappij allang hebben opgegeven als het gaat om vooruitstrevende muziek. Alleen op het gebied van hiphop (Aesop Rock en JPEGMAFIA/Danny Brown) en techno (Speaker Music) spreken ze nog een woordje mee.

Hier is de gehele lijst. Lees de recensies in de links:

Luister de hele 23 van 23 op Spotify:

Zoals altijd was het eigenlijk ondoenlijk om zo’n lijst te maken. Met pijn in mijn hart heb ik albums moeten buitensluiten. ‘Bubbling under’ zijn onder andere de fijne comebackplaat van – helaas nu duo – Depeche Mode (Memento Mori), Tirzah die goed uit de hoek komt op de plaat met de vreemde titel trip9love…??? en de samenwerking tussen Armand Hammer, billy woods en E L U C I D onder de naam We Buy Diabetic Test Strips. Ik was ook zeer gecharmeerd van de retro-disco van Jessy Ware op That! Feels Good! en van Roisín Murphy’s experimentele pop op Hit Parade (ondanks haar nare slip of the tongue op social media). Loraine James zorgde zoals altijd weer voor kwaliteit. Dus je moet zeker Gentle Confrontation gaan checken! Xiu Xiu maakte met Ignore Grief een fijne duistere plaat en de ‘gothic’ samenwerking tussen Maud the Moth en trajedesaliva (Bordando El Manto Terrestre) was superinteressant. En dan heb ik het nog niet eens gehad over Judith Parts uit Estland (met Meadowsweets) en Galya Bisengalieva uit Kazachstan (Polygon). Ach, zullen we tot slot dan maar Yves Tumor noemen met de langste albumtitel van 2023: Praise A Lord Who Chews But Which Does Not Consume (Or Simply, Hot Between Worlds).

Het is trouwens opvallend hoeveel oude knakkers dit jaar weer prima platen maakten. Naast Depeche Mode, John Cale, PJ Harvey en Peter Gabriel heb ik ook genoten van A Certain Ratio, Everything But The Girl, Sparks, Pere Ubu, Laibach, Sigur Rós, OMD, Lol Tolhurst/Budgie/Jacknife Lee, Madness, Vince Clarke, Arbeid Adelt! en Charles Hayward (met zijn band Abstract Concrete). Zelfs de Rolling Stones maakten weer een aardige plaat, voor het eerst sinds Tattoo You uit 1980…

De beste platen uit Nederland waren – naast Ambassade en It Dockumer Lokaelstje – van Piiptsjilling, Spinvis, Sophie Straat en De Jeugd van Tegenwoordig.

Song van het jaar

Hier wilde ik dus bijna de Rolling Stones met Lady Gaga noemen, met hun verrassend sterke Sweet Sounds Of Heaven. Verrassend goed was ook Christine and the Queens met het nummer Full Of Life (opgebouwd uit de kitscherige maar stiekem o zo mooie Canon in D van Johan Pachelbel). Olijke tracks als De Duck van Prins S en de Geit en Vrouw Van De Dominee (vertaling van Son Of A Preacherman) van Thijs Boontjes mogen niet onvermeld blijven. Maar dé song van het jaar Bull Believer van Wednesday!! Heerlijk, hoe een traditionele rocksong kan ontsporen in ontregelde noise. Luister maar:

Clip van het jaar

Om Putin te pesten zou ik hier de recente clips van Pussy Riot moeten noemen (Dance With The Devil, maar vooral de kortfilm Putin’s Ashes). Maar eerlijk is eerlijk, de allerbeste clipmakers van 2023 zijn de postrockband Squid. The Blades is fascinerend, maar de dromerige drukte in Swing (In A Dream) is helemaal adembenemend!
Ach, weet je, ik doe ze gewoon allebei (#FuckPutin).

Muziekboeken

Ik heb dit jaar veel te weinig muziekboeken gelezen, maar ik kan we een top 3 samenstellen. Op 3 staat dan de recensiebijbel van OOR met mooie illustraties van Typex. Op 2 zet ik Nick Soulsby met Everything Keeps Dissolving – Conversations With Coil, met een dwarsdoorsnee uit interviews die mijn helden John Balance en Peter ‘Sleazy’ Christopherson gaven tussen 1983 (toen ze Coil begonnen) en 2004 (na de dood van Balance).

Maar het beste boek vormt de geschiedenis van labeleigenaar Stevo en Some Bizzare Records in Conform To Deform van Wesley Doyle. Lees alles – in hun eigen woorden – over Soft Cell, Coil, Foetus, The The, Test Dept en Einstürzende Neubauten. Ik raakte zo geïnspireerd dat ik er m’n eigen Spotify-lijstje bij maakte:

Re-releases, compilaties

Ach, ik heb maar even een Top 10 van de beste re-releases gemaakt. Met opvallend veel heruitgebracht werk uit de jaren tachtig. Zelf werd ik wel een beetje emotioneel van het wederzien met From Brussels With Love, de plaat met onder andere Thomas Dolby, Harold Budd, Michael Nyman en John Foxx – waar ik in mijn puberteit zoveel uur mee heb doorgebracht.

De La Soul – Three Feet High And Rising
Soul’d Out: The Complete Wattstax Collection
Blacklips Bar: Androgyns and Deviants, Industrial Romance for Bruised and Battered Angels, 1992–1995
From Brussels With Love
Chet Baker – Blue Room (The 1979 VARA studio sessions in Holland)
Marlene Dietrich – Best MARLENE DIETRICH Movie Themes & Songs
De Toekomst Laat Me Koud, De Nieuwe Nederlandse Golf 1980 – 1985
Sonic Youth – Live In Brooklyn, Ny.
Nasmak – 4our Clicks
Holger Hiller – Ein Bündel Fäulnis In Der Grube

Concerten

Dit jaar heb ik behoorlijk veel acts zien voorbijkomen in Arnhem en in Nijmegen. Memorabel waren gothic queen Zola Jesus die de Stevenskerk tot in haar voegen deed galmen, in haar eentje achter de piano, en de industriële takkeherrie van Ruhail Qaisar voor twintig à dertig mensen in een kleine galerie. Paul Weller was erg goed in Doornroosje, met een dwarsdoorsnee uit werk van The Jam, The Style Council en solo. Zeer indrukwekkend waren John Cale in Paradiso Amsterdam en Peter Gabriel in Köln. Maar doordat ik bij die laatste was, heb ik misschien wel het concert van het jaar moeten missen: Young Fathers live op Best Kept Secret. Gelukkig staat het optreden integraal op YouTube. Waar ik voor de beeldbuis ook erg van heb genoten? Rick Astley (ja die!) en The Blossoms die op Glastonbury een set vol nummers van The Smiths speelden, met als eindconclusie dat Rick Astley een veel betere performer is dan Morrissey. Hahaha.

De doden

Sinds ik schrijf voor Ondergewaardeerde Liedjes, het leukste weblog van Nederland, heb ik al heel wat in memoriams moeten maken. Dit jaar herdacht ik daar onder andere Wim de Bie, Mark Stewart, Tina Turner (als achtergrondzangeres bij Frank Zappa), Sinéad O’Connor, Brian McBride van Stars of the Lid, Rudy Isley van de Isley Brothers, Kevin ‘Geordie’ Walker van Killing Joke en Shane MacGowan van The Pogues. Hoewel het er aan zat te komen was ik erg ontdaan van het overlijden van Ryuichi Sakamoto op 28 maart, overigens kort na zijn Yellow Magic Orchestra-maatje Yukihiro Takahashi op 11 januari. We eren de twee met een fragment van het Amerikaanse programma Soul Train uit 1980. De Japanners spelen Firecracker (toepasselijk in deze tijd van het jaar) voor een volledig zwart publiek. Het levert vreemde beelden op, een beetje vergelijkbaar met een paar jaar daarvoor toen het witte doorgesnoven halflijk van David Bowie daar kwam performen. Vervreemding met soul, dat is precies hoe we popmuziek willen zien!

Iemand schreef onder dit YouTube-filmpje: “Thank you Takahashi-san and Sakamoto-san for the great music. RIP.” … Thank you for the music, dat geldt ook voor 2023.

Fijne jaarwisseling en alle goeds voor komend jaar!

–

Dit is een van de eerste albums die ik dit jaar hoorde – op 13 januari om precies te zijn – en ik wist meteen dat ‘ie ergens in mijn eindlijst zou belanden. Maar zo hoog had ik niet verwacht. Poeh, wat is dit mooi! Deze plaat is verstilde en vervreemdende schoonheid gestold in muziek. Het is dan ook logisch dat Tujiko Noriko haar Crépuscule-tweeluik opdroeg aan Peter Rehberg, de in 2021 overleden componist en labelbaas van het Oostenrijkse Editions Mego, die van het spotten en scouten van schoonheid zijn levensmissie maakte.

Serene stukken
Gek genoeg kende ik Tujiko Noriko tot begin dit jaar helemaal niet. De Japanse (Osaka, 1976) woont al jaren in Parijs en van daaruit maakt ze sinds 2000 hele interessante platen op het snijvlak van glitch, artpop en ambient, zo ontdekte ik dus veel te laat. Het is een beetje maffe, ‘goofy’ muziek, kinderlijk verwonderd. Haar laatste ‘volwaardige’ album kwam uit in 2014 en daarna volgden nog twee soundtracks. En toen was er ineens een uur en drie kwartier aan muziek dat ze de titel Crépuscule meegaf. Totaal anders en veel volwassener dan haar eerdere werk. Het album is in tweeën verdeeld: deel I bevat negen serene stukken die qua lengte nog een beetje in de buurt komen van traditionele songs en deel II wordt gevormd door drie soundscapes die ze alle tijd geeft die ze nodig hebben, ze meanderen door van 13 tot 25 minuten per stuk. Bij elkaar vormen ze een suite voor stem, synthesizers en stilte.

Prachtige stem
De titel Crépuscule dekt in beide gevallen de lading helemaal. Noriko’s elektronische muziek klinkt zacht en hoopvol als de ochtendschemer. Ze begint met het nummer Prayer, met een lengte van precies 2.22 minuten, maar het had voor mij net zo goed 22 minuten of langer mogen duren. De melodie is melancholisch en oosters, het doet ergens een beetje denken aan David Sylvian. De sfeer is rustig en de productie is ruimtelijk. Dat zet de toon voor de volgende stukken. In nummers als The Promenade Vanishes, Fossil Words, Bronze Shore en Cosmic Ray staat Tujiko Noriko’s prachtige stem centraal. Dan klinkt het haast als een kruising tussen de verstilde wereld van Brian Eno’s Ambient 1: Music For Airports en de buitenaardse stemexercities van FKA Tigs op Water Me (geproduceerd door Arca) of cellophane. Heel rustig, bijna ongemerkt, sluipen er weirde field-recordings in de muziek. Zo lijkt er tijdens Fossil Words in de verte een trein voorbij te komen. Weer en beetje anders is de track A Meeting At The Space Station. Dit is pure ambient, zo zweverig dat je moet denken aan die astronaut in 2001 A Space Oddyssey die in de eeuwige duisternis verdwijnt.

Intrigerende soundsapes
Het tweede deel van Crépuscule begint met ruim twaalf minuten aan gouden avondschemering. Halverwege Golden Dusk hoor je kinderen vrolijk zingen, schreeuwen en spelen. Op een bepaalde manier geeft dat de muziek iets melancholisch, het legt een diepere laag maar wel een beetje ambigu: ik weet niet waar dit op duidt. De Japanse neemt het vervolgens vocaal over, maar ze klinkt nu niet zo ‘soothing’ als op het eerste deel. Minstens zo intrigerend is de lange soundscape Roaming Over Land, Sea And Air. Je hoort horten en stoten, sirene-achtige geluiden en glitch. Gemompel in de verte. En tegelijkertijd die engelachtige stem van Tujiko Noriko die – heel dichtbij, ongeveer ín je oor – bizarre teksten zingt: “In the car park playing by yourself / I laughed so hard I cried and fell / Could it be the ground was shaking?” De plaat eindigt met bijna twintig minuten aan klanken met iets meer comfort. Noriko geeft ze een toepasselijke titel mee: Don’t Worry, I’ll Be Here.

Shake the frame
Daarna kun je terugkijken op een bizarre en rustgevende plaat, zowel buitenaards als warm-menselijk. Hoe kríjgt ze het voor elkaar?, vraag je je af. Nou, dat moet je niet te zwaar zien, zo vertelde ze in 2019 aan een interviewer van magazine Hug. Tujiko Noriko: “I usually start out with a classic structure. Melody, lyric, singing. But I almost can’t stop myself from making it a little bit strange and even uncomfortable sometimes. Not for the sake of being difficult, I just like to experiment. I like to use a frame, but to try to shake the frame a little bit.” En dat is op de beide delen van Crépuscule prima gelukt.

–

Alle beste albums van 2023:

Leendert Douma

Tagarchief: Tujiko Noriko

Jaaroverzicht 2023

Tujiko Noriko – Crépuscule I & II