Tagarchief: Portishead

Beth Gibbons – Lives Outgrown

Geplaatst op door
Beantwoorden

De bedachtzame Beth Gibbons – met haar hypnotiserend mooie stem – blinkt niet uit in productiviteit, maar áls ze iets uitbrengt… dan houdt de wereld haar adem in. Dat is niet voor niets. Ze heeft ons een uitzonderlijk mooie plaat geschonken.

Dit jaar was het dertig jaar geleden dat het verbijsterende album Dummy van Portishead uitkwam. Daar werd niet zoveel mee gedaan, maar er verscheen wel een mooie heruitgave van de Portishead-plaat Roseland NYC Live. Zangeres Beth Gibbons maakte drie studioalbums en een livealbum met Portishead, een plaat met Rustin Man (oftewel Talk Talk-bassist Paul Webb) en eentje met Krysztof Penderecki en het Polish Radio Symphony Orchestra. Even dook ze op in het nummer Mother I Sober van het album Mr. Morale & The Big Steppers van Kendrick Lamar. Meer dan tien jaar geleden kondigde label Domino aan dat Beth Gibbons werkte aan een nieuw album, haar eerste solowerk. Dat verscheen uiteindelijk op 17 mei van dit jaar (ik kom hier nog op terug).

Tien jaar schrijven en schaven, het was een moeizaam proces. Dat leverde uiteindelijk tien prachtige liedjes op. Verdwenen zijn de bedwelmende triphop-beats en de dwarse noise van Portishead. Daarvoor in de plaats is minimalistische, folk-getinte muziek gekomen. Strijkers, gitaar en piano domineren. Ze ging van hoofdzakelijk elektronisch naar hoofdzakelijk akoestisch, maar de sfeer blijft net zo creepy. Af en toe klinken er dreigende ritmes van de voormalige Talk Talk-drummer Lee Harris (er is duidelijk een connectie met de esoterische band van Mark Hollis – god hebbe zijn ziel). Het geluid is prachtig vormgegeven door producer James Ford, die we onder andere kennen van Pet Shop Boys, Jessie Ware, Depeche Mode, Florence + The Machine en Arctic Monkeys. Lives Outgrown staat vol muziek met onderhuidse spanning, die op haar best is als ze ontspoort. Wanneer de chaos tevoorschijn komt. Als er in het nummer Reaching Out opeens opzwepende blazers klinken, bijvoorbeeld, of in het dreigende Rewind dat sporen vertoont van het heftige Portishead-album Third.

In haar teksten is de 59-jarige zangeres net zo donker en melancholisch als ooit. Ze gaan over nu moederschap, ouder worden, verlies en verdriet. In een handgeschreven briefje op Facebook schreef ze wat haar drijfveren waren: “As usual it reflects what’s been going on with me internally, my 50’s have brought forward a new yet older horizon. It has been a time of farewells to family, friends and even to who I was before, the lyrics mirroring my anxieties and sleepless nighttime ruminations, hence Lives Outgrown.” Op het eerder genoemde Rewind stelt ze ijzig dat er geen weg meer terug is. “Gone too far to rewind.” Maar ze wíl ook niet terug, zingt ze op Floating In A Moment, “all we have is here and now”. Tegelijkertijd kweelt een kinderkoor “all going to nowhere”… kippenvel!

Het album zag het levenslicht in mei, maar de lente breekt pas door op het laatste nummer van Lives Outgrown: Het bijna pastorale Whispering Love ademt een hoopvolle sfeer. Dat komt door Beth Gibbons’ troostvolle stem, de begeleidende fluit en een soort piepende vioolklanken die doen denken aan zo’n oud-Japanse waterpomp of een kind op een oude schommel. (Overal komen kinderen terug op deze plaat.) In de allerlaatste minuten hoor je alleen nog maar natuur en vogels in de vroege morgen. Dan is de lente begonnen, denk je, of is juist de herfst in het leven nu aangebroken?

–

–

–

–

Alle beste albums van 2024:

Joy Crookes – Skin

Geplaatst op door
Beantwoorden

Denk cocktail-jazz, denk neo-soul. Maar dan ben je er nog laaang niet… Neem een snufje Style Council, een flinke slok Amy Whinehouse en een paar korreltjes Portishead. Besef dat ze in het voorprogramma stond van Harry Styles. Laat de associaties met Sade Adu maar doorsijpelen. (Ze is ook net zo mooi, vind je niet?) Voel de potentie van een titelsong voor de nieuwe James Bond-film. En… pak Ella Fitzgerald, Nina Simone en Aretha Franklin nog maar eens uit de platenkast. Voilá, dan heb je de muzikale contouren van Joy Crookes wel zo’n beetje geschetst. Dan kun je je nu het hoofd gaan breken over waarom dit 23-jarig talentje nog zo onbekend is in Nederland.

Yellow polka dot burkini

Nog steeds ben je er dan laaang niet. Want analoog aan Style Council en Nina Simone heeft Joy Crookes ook écht wat te zeggen. Verpakt in een laag van uitermate prettige muziek, hoor je nogal eens een keiharde politieke boodschap bij deze Londense singer-songwiter van Ierse en Bengaalse afkomst. Titelnummer Skin is overduidelijk: “Don’t you know the skin that you’re given was made to be lived in? You’ve got a life. You’ve got a life worth living.” Of neem het anti-Brexit nummer Kingdom – dat ze al in 2019 op Instagram postte, net nadat de Conservatives de verkiezingen hadden gewonnen. Daar hoor je: “Gambling the heartbreak of a nation, breaking up the euros at the station, visiting the bank for bread and butter. Don’t want to see no doctor when we suffer.” En: “Think I got a neighbour that’s been feeling blue. But maybe that’s a symptom, fucking with a kingdom that never fought for you.” Je weet, het persoonlijke is politiek en het politieke is persoonlijk. Joy Crookes laat dat horen in 19th Floor, dat zowel nostalgische beelden oproept van een jeugd in Londen als een felle aanklacht is tegen gentrification in de stad. Aan het eind van het album hoor je de prachtige ballad Power, een aanklacht tegen de machtige witte man. “You’re a man on a mission, but you seem to forget, you came here through a woman. Show some fucking respect!” Maar deze strofes zijn nog het mooiste: “Close your eyes ’til you can’t see me. Yellow polka dot burkini, that they stole off her body that day. If you really want to free me, tell my mummy that she’s pretty. Melanin is not your enemy.” Vind je niet? En anders komt je kippenvel wel als even later een soort van gospelkoor losbarst.

Soulful swingen

De stijl ligt dus in het verlengde van eighties-bands die teruggrijpen op jazz uit de jaren twintig, dertig en veertig. Maar de zangers durft ook te experimenteren met kekke klankjes en gekke geluiden. Telefoons, ‘street-slang’, gelach, yells, handclaps, van alles komt voorbij om je haar grotestadsleven binnen te trekken. Da’s aanstekelijk. Het swingt ook vaak zo lekker! Een jazzy nummer als When You Were Mine –tegelijkertijd een liefdesverklaring aan Londen als de constatering dat haar ex-vriendje gay is – is een regelrechte hit. Het grappige Trouble zeker ook. Feet Don’t Fail Me Now is een flinke oorwurm, in positieve zin. En een van de meest aangrijpende nummers die je de laatste tijd hoorde is de meeslepende ballad Unlearn You. Wil je nog een associatie droppen, dan zou je Liability van Lorde kunnen noemen, maar dit is nog zoooveel meer soulful! Het komt echt keihard binnen.

Nog niet cliché

Op een bepaalde manier is het maar goed dat deze debuutplaat van Crookes niet zo heel veel aandacht in Nederland krijgt. Dan kun je dus een flauwe woordgrap maken, die nu nog niet cliché geworden is… Skin kruipt onder je huid.

Het is een wereldplaat geworden! Je gaat nog veel van Joy Crookes horen, denk je niet? Het leuke is: je dochter van 15 is ook helemaal weg van de zangeres. Samen gaan jullie van haar genieten, live op Down The Rabbit Hole. Jullie kunnen niet wachten!

–

–

Alle beste albums van 2021:

Happy birthday, Dummy

Geplaatst op door
Beantwoorden

Op deze dag in 1994 bracht Portishead het album Dummy uit. So happy birthday!

Er zijn albums, die hangen als het ware in de lucht. Er zijn geen voortekenen en geen sporen aanwijsbaar. Het is een geheim – of in dit verband toepasselijker: een mysterie. Opeens is er een plak prachtige muziek, of een plastic bierviltje vol, zo je wil. Vijftig minuten in dit geval, het gaat om Dummy, de donkere debuutplaat van Portishead uit Bristol.

Achteraf zijn er een paar kleine aanwijzingen te vinden. Hele kleine. Zo speelde de gitarist/multi-instrumentalist Adrian Utley een blauwe maandag bij jazzgiganten Art Blakey & The Jazz Messengers. En de grote man achter Portishead, Geoff Barrow, was een paar jaar daarvoor tape-operator bij de opnames van Blue Lines van stadsgenoten Massive Attack. Maar dat is het wel zo’n beetje. Van de grootste revelatie op deze plaat, zangeres Beth Gibbons, had nog nooit iemand gehoord. De toen 22-jarige Barrow – een slungelachtige jongen met een paardenstaart – en de 30-jarige zangeres ontmoetten elkaar bij de sociale dienst waar ze een of andere back-to-work-cursus deden. Het was een onwaarschijnlijke klik, helemaal toen de 37-jarige jazzgitarist erbij kwam, maar het werkte. Portishead – vernoemd naar een voorhaven van Bristol – was geboren.

Geoff Barrow blinkt uit in het maken van gruizige beats, loom, soms ratelend, slepend, zeg maar een beetje James Brown’s Funky Drummer maar dan een paar versnellingen lager, en soms als een alarm of een draaiende machine of een stoorzender. Daaroverheen zet hij allerlei spookachtige geluiden, met synths, maar ook met een Fender Rhodes-piano. En allerlei vreemde scratches – het is draaitafelalchemie (iets wat later opgang zou maken onder de trend ‘turntablism’). Naar het schijnt liet hij tracks die hij maakte als proefpersing op vinyl zetten, om daarmee weer te gaan scratchen. Die onbekende slungel draaide zo onwereldse tracks in elkaar, maar vreemd genoeg lijkt alles precies op zijn plaats te vallen. Alsof ‘ie nooit iets anders heeft gedaan. Ze klinken als Eric B & Rakim meets Cocteau Twins meets The Orb meets Angelo Badalementi, ofzoiets ofzo. Er zitten hele bizarre samples en scratches in, zoals de bubblegum-pop van I’ll Never Fall In Love Again van crooner Johnny Ray, dat ook een paar versnellingen lager wordt gepitcht (16 BPM) alvorens de scratch-behandeling te krijgen. Over die bizarre tracks horen we Adrian Utley op gitaar, bas en Hammond-orgel. En smaakvolle violen – op arrangementen van Utley. Altijd smaakvol, altijd precies op zijn plek ook. Alleen op uitsmijter en single Glorybox gaat hij loos op gitaar – als een soort van kruising tussen artrocker Robert Fripp en David Gilmour van Pink Floyd.
Ja, en dan zangeres Beth Gibbons… Alleen al haar verschijning is mysterieus. Ze is wit, frêle en altijd met een sigaret in haar hand – als een soort van buitenaardse nachtclubzangeres in de beste Twin Peaks-traditie. Gibbons’ stem en uitstraling worden vergeleken met zowel Billie Holiday, Liz Frasier (van Cocteau Twins) als Sandy Denny. En dat klopt allemaal wel, denk ik. Ze zingt soulvol, zuiver, maar ook voorzichtig en etherisch. Soms flirterig, pesterig, soms uiterst donker en depressief. Ze bestrijkt veel registers.

Zo zetten de drie op perfecte wijze een eigen universum neer, vol gestoorde breakbeats, jazzy klanken, gloomy sfeertjes. De plaat klinkt zo ‘blue’ als haar hoes. Of zo zwart als de kosmos? Portishead zit ook vol uitdovende sterren en… vol vacuüm… Het is vaak leegte, waar het op Dummy om draait… Leegte tussen de beats, kaalheid in de tracks, spaarzaamheid in klanken, de valse lucht in Beth Gibbons’ stem… Misschien is het kitscherig of vergezocht, maar je zou Dummy kunnen vergelijken met een zwart gat. De plaat zuigt je op tot er niks meer van je over is.

De band komt dus uit Bristol, net als Massive Attack en Tricky. Voor popjournalisten was dit de reden om een nieuw genre uit te vinden: triphop. Een beetje gezocht, want heel veel overeenkomsten hebben de Bristol-bands niet. Ze haalden elkaars tracks weliswaar door de mixer, en Portishead’s hit Glorybox heeft hetzelfde ritme als het nog veel donkerder Hell Is ‘Round The Corner van Tricky – namelijk een sample van de baspartij uit Ike’s Rap II van Isaac Hayes (alleen is het exemplaar van Tricky veel meer grijsgedraaid en gruizig). Maar als puntje bij paaltje komt heeft elke act zijn geheel eigen geluid. Dat heeft misschien wel de toon gezet voor veel van wat erna komt, zonder Dummy zouden bijvoorbeeld Lamb, Morcheeba of Hooverphonic nooit hebben bestaan. En Portishead zelf? Ze maken een slappe opvolger in 1997 en een liveplaat met een symfonieorkest in 1998 (beetje mwoah). Daarna wordt het stil. Ik heb Beth Gibbons nog eens gezien op het Dour Festival met een eigen band, maar dat maakt ook geen indruk. Dan – opnieuw uit het niets! – is er opeens in 2008 het album Third. Bam! Wat een plaat! Die doet in niks denken aan Dummy, het geluid is veel harder, gitaar-georiënteerd en krautrock-achtig. Een sensatie, maar een compleet ander verhaal – dus wellicht voor een ander verjaardagsblog ooit.

–

–

Meer jarige albums?