Tagarchief: broeder Dieleman

De Mannen Broeders – Sober Maal

Geplaatst op door
Beantwoorden

Natuurlijk verschijnt deze recensie op zondag. Het album Sober Maal – de samenwerking van Tonnie Dieleman alias broeder Dieleman met Amenra-zanger Colin H. van Eeckhout – is namelijk gewoon een alternatieve kerkdienst. Eentje waarvan de rillingen je over de rug gaan. Je moet er wel voor werken (ik kom hier nog op terug).

De singer-songwriter broeder Dieleman uit Axel, Zeeuws Vlaanderen kennen we onder andere van het prachtalbum komma (dat destijds mijn 18 van 18 haalde). Het is hele andere koek dan de gitzwarte en keiharde post-blackmetal die de Belg Colin van Eeckhout maakt met zijn band Amenra. En tegelijkertijd ook weer niet. “Het enige verschil tussen wat ik doe en wat Amenra doet, is dat zij luider zijn en een distortionpedaal gebruiken. Maar vanbinnen is het hetzelfde”, zegt Tonnie Dieleman in een dubbelinterview met HUMO.

Ineen vouwen
Ze kenden elkaar van een gezamenlijk optreden bij Le Guess Who en een weekend dat Amenra organiseerde in Paradiso. De streng gereformeerd opgevoede Dieleman en de vrijzinnig getogen Van Eeckhout bleken een fascinatie voor symboliek, rituelen en de donkere kant van het leven te delen. Het was dus niet zo gek dat ze in 2022 de handen ineensloegen voor een bijzonder project. Of beter gezegd: de handen ineen vouwden, want Sober Maal is pure religie gestold in muziek. De titel verwijst naar een oudgereformeerd gebruik om een eenvoudige maaltijd te nuttigen ten teken van dankbaarheid en nederigheid. De muziek werd in vijf dagen opgenomen – tijdens de laatste lockdown – in de 18e eeuwse Doopsgezinde Kerk van Middelburg. En op 11 oktober 2024 zag Sober Maal het levenslicht.


Levensecht intiem
Zo sober als de titel is ook de muziek. In lange drone-achtige stukken – ze doen denken aan monotone psalmen – hoor je een spaarzame banjo of een lier. De vocalen zijn ingetogen, maar warm en emotioneel. Er is koorzang in Onze Lieve Vrouwe. En de kerk is een instrument op zich. Het kerkorgel – bespeeld door Pim van de Werken – heeft een prominente rol, bijvoorbeeld in de huiveringwekkende opener Alle Roem Is Uitgesloten. Opnameleider Tim De Gieter (bandgenoot van Colin van Eeckhout, maar ook actief in de metalband Doodseskader) liet kerkgeluiden als het omslaan van papier, krakende banken en klinkende voetstappen gerust staan in de mix. Dat maakt Sober Maal nog een stukje levensechter en intiemer. Kun je de muziek ergens mee vergelijken? Op een bepaalde manier klinkt het als de donkere folkdrones van Lankum en ØXN. Veel recensenten noemen Wovenhand als referentie (misschien vanwege die banjo?). Maar Sober Maal doet ook denken aan het vroege werk van Dead Can Dance (bijvoorbeeld Aion) of aan Sun O))). Niet bij iedereen komt het meteen binnen, misschien moet je de plaat wat vaker draaien voordat de echte schoonheid zich openbaart. Je moet even doorbijten, hard werken, net als bij een echte gereformeerde dienst.

Punkerpredikant
De pracht zit ‘m ook in de teksten die Dieleman en Van Eeckhout gebruiken. Die zijn een combinatie van eigen werk en historische bronnen. Alle Roem Is Uitgesloten is een lied van predikant Jan Scharp (1765 – 1828) op muziek van Johann Schopp uit 1641. Het maakt ook deel uit van het Liedboek voor de Kerken en het Gereformeerd Kerkboek. De tekst van Grafschrift is ook van Jan Scharp. Het veroorzaakte in 1786 een grote rel, want het ging over een katholieke priester. Colin van Eeckhout in HUMO: “Hij schreef het voor een net overleden collega met wie hij bevriend was, ook al mocht dat volgens de regeltjes van zijn geloof niet. Die Scharp, dat was in mijn ogen in feite een punker. Rage Against The Machine avant la lettre.” De Mannen Broeders vonden ook inspiratie in de werken van Omer August Gielliet, de in 2017 overleden Zeeuwse priester die ook al een rol speelde op komma. De lange nummers worden voorafgegaan door korte gedichten of monologen, waarin het lichte Vlaamse accent van Van Eeckhout en het lekker vette Zeeuwse dialect van Dieleman elkaar afwisselen.

De prachtige platenhoes – in elkaar geknipt en geplakt door de beide muzikanten – geeft de religieuze opzet nog een extra dimensie. Prominent is de foto van Vlaamse vluchtelingen die in de Eerste Wereldoorlog werden opgevangen in dezelfde Doopsgezinde Kerk als waarin Sober Maal werd opgenomen in coronatijd. Alles bij elkaar levert deze Zeeuws-Vlaamse samenwerking een heel indrukwekkend album op. Amen.

–

–

–

–

Alle beste albums van 2024:

Hendrik Lasure – Het Wiel

Geplaatst op door
Beantwoorden 
we worden allemaal ouder
krijgen allemaal vanalles op ons bord
sommige dingen zijn lekker en gezond sommige dingen slikken we zomaar door

De 25-jarige Hendrik Lasure (geboren in Brugge, nu wonend in Antwerpen) is een jazz-grootheid bij onze zuiderburen. Hij is toetsenist van SCHNTZL, het An Pierlé Quartet, Thunderblender en Tamino. Net zo makkelijk speelt hij eclectische artpop in Bombataz. Maar het was ook altijd zijn droom om een Vlaamstalig kleinkunstalbum te maken. (Want kleinkunst, dat is bij de Belgen geen vies woord.) Toen de wereld door corona tot stilstand kwam, greep hij zijn kans. Hij keerde terug naar zijn jeugd. “Als vanzelf begon ik te mijmeren over het verleden”, zo vertelde hij aan HUMO. “Daar kwamen teksten van in een ongepolijst Nederlands, de taal waarmee ik mijn vrienden aanspreek – en uiteindelijk ook songs.”

eerwaarde populier,
stoort het u dat ik hier wortel schiet?

Het werd een charmant project. Papa en mama Lasure mochten ook meespelen op de plaat van Hendrik, heel lief, hij op dwarsfluit, zij op klarinet. Jeugdherinneringen worden zo gestold in muziek. De songs op Het Wiel zijn kleine breekbare werkjes, soms traditioneel en soms tegendraads. Soms vrolijk, soms fragiel. Een beetje bloot, maar ook barok. De muziek houdt het midden tussen Spinvis en Schubert. Maar ook Sufjan Stevens en Joni Mitchell zijn nooit ver weg. En dan moeten we nóg iemand noemen: de hoge falsetto van Hendrik Lasure roept associaties op met zanger Jonsí van Sigur Rós.

breek mij in twee delen
opdat ik het met mezelf oneens kan zijn
breek mij in twee delen
opdat ik van mijn benen afstand nemen kan

Zelf ziet hij het allemaal niet zo hoogdravend, zo blijkt uit het interview met HUMO. “Het Wiel is een dwarse plaat met ouderwetse arrangementen geworden. De helft van de songs is geschreven op gitaar, een instrument dat ik niet beheers. Een pluspunt: ik kon me niet bezondigen aan onnodige virtuositeit. De Zeeuwse singer-songwriter broeder Dieleman was een van mijn voorbeelden.” Nou, dat is te horen.

knip me kort
tot de scalp bloedt
knel me vast
in mijn schoenen
ik wil wrijving voelen
knarsetanden
ik wil veranderen

De poëtische teksten zijn even bizar als ontroerend. Ze zijn eerlijk en openhartig, en af en toe komt er een diepe wijsheid voorbij. Liedjes gaan bijvoorbeeld over een autistisch jeugdvriendje (Pavel) of over een narcistische bruut à la Matthijs van Nieuwkerk (De Man Met Twee Gezichten). Ze gaan over Bethlehem of over Vrouwe Jaloezie. ‘Huil voor mij, lieve moeder’, zingt hij hier en dan weer over de betoverende Elisa daar. Een van de allermooiste liedjes is Wolkje, over een regenbui op hem alleen.

wolkje verschijnt stijgt op blokkeert
invallend licht dat altijd geeft
kamer volledig overspoeld
regen voor mij alleen

Alles op deze plaat ademt de sfeer van ‘mijn vlakke land, mijn Vlaanderenland’ – om met Brel te spreken. Alles is klein en vriendelijk: ‘frisz & sympathisz’ – om met Brood te spreken. Draai Het Wiel maar keer op keer op keer. Hier kun je uren van genieten. En hoe je dat het beste kunt doen? Hendrik Lasure: “Op een bank met een koptelefoon, terwijl je naar voorbijgangers kijkt.”

dus stap ik de deur maar uit
daar dwarrelt het eeuwig licht voor iedereen
blaas alles door elkaar o wind van bovenaf
verteer mij
bekeer mij
onteer mij, alsjeblief
verleer mij alles wat ik weet

–

–

–

Alle beste albums van 2022:

De beste albums van 2018

Geplaatst op door
Beantwoorden

Klik op de links voor een uitgebreide recensie:

  1. Low – Double Negative
  2. Young Fathers – Cocoa Sugar
  3. Wende – Mens
  4. Tirzah – Devotion
  5. broeder Dieleman – komma
  6. Young Echo – Young Echo
  7. Sophie – Oil Of Every Pearl’s Un-Insides
  8. Biosphere – The Hilvarenbeek Recordings
  9. The Caretaker – Everywhere At The End Of Time, Stage 4/5
  10. Angelique Kidjo – Remain In Light
  11. Ezra Furman – Transangelic Exodus
  12. Suuns – Felt
  13. Simian Mobile Disco – Murmurations
  14. Hookworms – Microshift
  15. Ben Khan – Ben Khan
  16. Julia Holter – Aviary
  17. Giulio Aldinucci – Disappearing In A Mirror
  18. Yves Tumor – Safe In The Hands Of Love

Luister hier de hele lijst:

Als je er ‘maar’ 18 kiest, vallen er ook albums buiten de boot. ‘Bubbling under’ in 2018 waren:

Efrim Manuel – Pissing Stars, Mark Pritchard – The Four Worlds, Chris Carter – Chemistry Lessons volume 1, Oneothrix Point Never – Age Of, serpentwithfeet – soil, Let’s Eat Grandma – I’m All Ears, Pariah – Here From Where We Are, Philipp Bückle – Paintings, Jon Hassell – Listening To Pictures (Pentimento Volume 1) en Superorganism – Superorganism.

Zalig uiteinde en alle goeds voor 2019!

broeder Dieleman – komma

Geplaatst op door
Beantwoorden

Komma is bij broeder Dieleman geen leesteken. ‘Komma’ is Zeeuws dialect voor ‘kom maar’. Dus komma, neem het veer Vlissingen-Breskens. Neem de bus tot ziekenhuis Zorgsaam in Terneuzen en wandel verder. Komma naar Zeeuws-Vlaanderen. De driehoek tussen Spui, Zaamslag en Magrette. Het land van Axel. Het gat van Pinte. De oude drinkput. Zie de wilgen hangen in het water. Zie de wolken boven en onder ons in de lucht en in het water. Kijk je vooruit, dan zie je de watertoren van Axel. Andere kant: de kerk van Zaamslag. Zie de oude kreken lopen. De zwaluwen boven het dorre gras. De gevlekte koeien bij de drinkput. Aalscholvers, buizerds, futen. Komma naar Schapenbout, waar Tonnie Dieleman als jongetje karpers ging vissen met zijn vader.

Je kunt het land en het water horen en zien in het laatste project van Tonnie ‘broeder’ Dieleman: komma, een prachtige dubbelelpee plus fotoboek. Het is de weerslag van tweeënhalf jaar dwalen langs de wateren van zijn geboorteland. Of met de kano over eeuwenoude zeearmen, oerzeeën. Lekker foto’s maken en geluiden opnemen met zijn viersporenrecorder. Of hij ging mee met Kim Verlinde, rattenvanger en de broer van de dominee.

Die tochten vervatte broeder Dieleman in de acht liederen op de eerste plaat. Of liederen? ‘Aanwaaimuziek’ noemt hij het zelf. Dat is een combinatie van veldopnames van ganzen, klotsend water en fluitende vogels met zoekend improviseren op de banjo, dwarrelende pianotonen en af en toe een sax, met een mysterieus zwevende vrouwenstem en praatzingen.
Praatzingen. “Christoforus houdt ’t niet droog. Die drinkt genoeg voor iedereen… Christoforus schiet alle dagen vol. Dat ‘ie Jezus nog gekend het. Droeg ‘m over op z’n schouders… Christoforus viezen’apostel. Christophorus sukkelaar.” Praatzingen. “De paarden staan met de kop in de regen, en we zien nergens geen profeten meer. Het maakt allemaal geen reet meer uut wat er nog gezaaid wordt. Alles is al kapot geschreeuwd.” Praatzingen. “De wilgen zilver uutgesproken, ik zie je stilstaan en je ruukt onder populieren om de drienkput de je as ruggesteun gebruukt.” Praatzingen. Over het grote donkere water van de nacht, over de overleden Breskense priester-beeldhouwer Omer Gielliet en lang leve de wind! Alles is beweging! Praatzingen. “Komma, komma, komma, ama gewoon ma mense.“ Praatzingen: “Heej ouwe tafelmaker… ‘k Zag je aan komme lopen… Tot die tied ier is verstreken, is die lied alvast een groet, en ergens halverwege ’t onaf pad loop je mie tegemoet.” Praatzingen. Spookverhalen over de heks op Spui: Jane Pape.

Heb je dan het gevoel van het land van Axel nog niet te pakken, dan is er plaat twee met Het Gat van Pinten I en Het Gat Van Pinten II. Dat zijn twee stukken van een kwartier, waarin broeder Dieleman opnamen van de laatste gesprekken met Omer Gielliet gebruikt. Want Omer vertelt in plat Zeeuws dat hij zich voelt als een uitgebaggerde drinkput waarvan het water zuiver is geworden. In het tweede deel vertelt hij hoe hij geroepen wordt van de overkant van het water. “Komma.”

Alle beste albums van 2018: